"ТЭНГЭР МОНГОЛ ГАЗАР" ӨвҮг Дээд Эсийн мөрөөр

Tuesday, January 12, 2016

ХҮНДЛЭЛ  ХАЙР 2016.01.03-12
Хайр хүндлэл хоёр хамт яагаад бичигддэг юм бол?
Хатдын сударт: Эр нөхрөө хүндлэх: Хүндэл гээд Тэнгэр шиг магтах биш. Хүндэтгэж түүний өгүүлэхийг гүйцэд сонсож, өөрийгөө илтгэж, өөрөөсөө дээгүүр харьц гэсэн үг. Түүнийг дааж чадахгүй эр нөхөр бол заяаны хань биш гэдэг байсан юм. Хүндлэлийг дааж чаддаг байж л эхнэр хүмүүн, нөхөр хүмүүн нэгэн гэрт оршино. Эр хүмүүний заяаг нь өөд өөд нь өргөж байж эр хүмүүн хийморьлог явж, нэрийг чинь өргөн  түмэнд алдаршуулдаг гэжээ.
Эндээс харахад хүндлэл бол магтаал биш болж таарлаа. Магтаал хорлол гэж сударт бий. Магтаал хорлол гэж  амьдралд батлагдсан байдаг шүү дээ. Тэгвэл бас нэгэн анд маань магтаал үүрэг хариуцлага гэв. Бас л хоёр талаар харах нь. Үүрэг хариуцлагаа ухамсарласандаа хөдөлгөх хүч болж харин ухамсарлаж чадаагүй БИ- дээ гацагсдад нь хорлол ч болдог юм уу даа. Ардын зүйр үгэнд бурмаар тэтгэхээр урмаар тэтгэ гэдэг. Чи  үгүйд би юу ч биш гэж сударт бий.
Тэгвэл эр нь юу юм бэ? Нөхөр нь юу юм бэ? Эр нь удамшил уламжлал зөв байж,  дааж байж хүндлэл байх гэж ойлгомоор ч юм байна. 
 Өөрийгөө илэрхийлэхийг нь бүрэн сонсож, яг юу хэлэх гээд байгааг нь ойлгохыг хичээх нь л дээ. учир нь тулган шаардалт бүхэн аливаа нэг гацааг үүсгэж байдаг. Тэгэхээр бид биенээ сонсоно гэдэг  хүндэтгэлийн эхлэл юм байна шүү дээ.  Өрх гэрт биесээ хүндэтгэж хайрлахгүй бол настанаа хүндэлж балчираа тэтгэхгүй юм бол тал тал тийшээ харсан шуудайнд хийсэн үхрийн эвэр мэт болно шүү дээ. хүүхдүүд маань биднийг хүндэтгэдэг үү? Нөхөр бид хоёр биесээ хүндэтгэдэг бил үү? Настан балчрыг эвсүүлж байж бүтэн болдог юм биш үү? Эхнэр нөхөр хоёр эвсэж байж бүтэн болдог юм байна. Тэгэхээр эвсэл дээр хүндэтгэл дээр гарч ирэх нь л дээ.
Тэгвэл хүндлэл яг хэзээ илэрч гардаг юм бол? Үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж, дутах тавилангаа мэдэрсэн үед гарч ирэх болов уу гэж харлаа. Учир нь нөхөргүйгээрээ би хэн билээ? Хамт амьдраагүй ч болно гээд болох ч үр хүүхдүүд маань, би өөрөө ч тэр хүнээр дутаж хамт байхыг хүсч байна шүү дээ.
Дутагдаж хэрэгтэй байгаагаа мэдрэхгүй бол тэр хүний хэрэг бидэнд байх уу? Тиймдээ ч бид эр нөхрөө татах гэж хичээж зүтгэж, зөөлөн дулаан үгсийг хэлж байдаг шүү дээ.
Харин  Хүндлэлийг дааж чадах гэж гол асуудал байх нь. Дааж чадна гэсэн нь юу гэсэн үг вэ? Дааж чадаж байж нэг гэрт оршино гэдэг нь юу гэсэн үг вэ? Хэдий хань минь гээд бид нэг гэртээ орсон ч биенээ гэсэн хүндлэл хамтад минь үгүй бол бас л тэнцвэргүй байдал үүсч сэтгэл ханамжгүй болчих гээд байгаатай адил хэн нэгнийхээ хүндлэлийг бид л харахгүй бол эв эе гэж үгүй болчих гээд байна шүү дээ. Тэгвэл энэ хүндлэлийг хэрхэн харж, мэдэж, мэдрэх вэ?
Тэгэхээр хүндлэлийн орчин гэж хамгийн түрүүнд бие биенээ сонсож сурах нь. Бие биенээ гэсэн чин сэтгэл Харилцан хамаарал тэгш байж байх нь хүндлэлийн дараагийн шат болох ч юм байна. Энэ бүхэн үйлдэл болон гарч ирж Үүнийг Итгэл найдвар, хүсэл тэмүүлэл, үүрэг хариуцлага, хичээл  зүтгэл гээд бие биенийхээ өмнө дааж явах ёстой ачааг мэдэрч таньж чадсан нь, чадаж байгаа нь хүндлэл гэж хэлээд байна гэж үзэж болох юм.
Хүн бүр хөх дэлхийн эзэн суухад 
Хүндлэл хүртэхэд бэлэн үү гэдгээ 
Хөхөл гэзгээ тавьсанаасаа биш 
Хөх гавлаасаа асууж сурагла гэж Амбахай хааны айлдварт бичсэн байх юм.
Сударт Цагийн хэргийг бадрааж чадахгүй ахыг царцаа голионы дайтай хайрлаад яах вэ гэсэн үг бий.  Хүндлэл гэж үүнийг хэлж байж болох уу? Цагийн хэрэг гэж тэгвэл юу вэ? Бадрааж байж хүндлэл хайр ирдэг юм байна шүү гэж харвал бадраах нь тэгвэл юу вэ?
Өнөөдөр бид яагаад цуглах болсноо ярьж баталгаагаа гаргаж байна. Ядаад гурван учгаар батал гээд байгаа шүү дээ. Тэгж байж зөв явж байна гэж харна. Баталгаа үгүй бол хөөсрөлөөр явсаар хэзээ нэгэн цагт тарах болдог шүү дээ. Үүнийг бид ойр олноосоо харж л байна.
Өмнөх судрын хэлэлцүүлэг дээр нэгэн анд  маань номны талаар гаргалгааг мэдээд одоо үлгэрийн номонд оролцох гээд ярьж байгаа нь бид баталгаагаа гаргаад л байна гэж харж бахдал болгон харлаа.  Цагийн хэргийг бид ном гаргаад баталчихсан байна шүү дээ.  Бидний өөрсдөө ч мэдээгүй байж мод тарьсан маань бас л чухал үйл болж таарсан.  Цагаан овоон дээр ч бас л өөрсдийн мэдэлгүй хариуцлага авсан. Лусын хаалга нээлээ. Энэ бүхнийг цагийн хэрэг гэж харж болох уу? Тухайн цаг мөчид бид хэрэг зоригоо өөрсдөө ч мэдэхгүй бай мэдсэн ч бай гүйцэтгэж чадсан л байна шүү дээ.
Мөн Бид хэн нэгэндээ хэлэх ёстой хэрэгтэй үгсээ цагт  энь хэлэхгүй л бол бурууд бас өөрийгөө үлдээчихээд байна гэж өмнөх туршлагаасаа харлаа. Тэгвэл цаг хугацаа гэж юу вэ? Бид томоор харж байж жижгийг харна гэж ярьдаг. Том  нь тэгвэл юу юм бэ? Жижиг нь юу юм бэ?
Цаг хугацааг мэдэрч, Ач холбогдлоо харж, үйлийн үр дүнгийн нийлэмж дээр хүндлэл гарч ирнэ гэж харж чадахгүй байгаа л бол үнэ гэж үгүй, үнэлэмж гэж үгүй хий хоосон зүйл болно  гэж нэгэн анд маань  хэлэв.
Бид  Цаг хугацааг тодорхой хэмжээсээр авч үздэг. Өнгөрсөн одоо ирээдүй, мянган зуун жаран, цаг мөч хором  гээд уртын хугацаанаас өчүүхэний  нийлэмжээр тодорхойлогддог. Хором бүхэнд урсаж байх мөчид тодорхой хэмжээгээр нь товлон түүн дээр ач холбогдлоо гаргадаг. Жнь хагас сайн бүхэнд цуглахаа ач холбогдол өгч түүнд бэлддэг. Юу ярих вэ хэмээн бичдэг. Хагас сайнаас дараагийн хагас сайн хүртэлх тэр л өдрүүд бэлтгэл болж ухаан нэмж байдаг шүү дээ. Үүнтэй адил
Цагийн урсгал хэнийг ч хүлээхгүйг мэдэрсэн тул бэлтгэлээ хийдэг. Харин үүнд ач холбогдол өгөхгүй  бол бэлдэх хэрэг үгүй. Ирэх ч хэрэг юунд байна? Тэгвэл цаг хугацааг үнэтэй болгож байгаа нь юу вэ? Зорьсон хүссэн итгэсэн мэдэрсэн бүхэн маань хаана хүргэх юм бол? Үйлдэл болсон бол үнэлэмж хэрхэн гарч ирэх вэ? Өөрөө өөртөө болон бусдаар илэрнэ гэж харвал сэтгэл дүүрэн хангалуун байх, бусад олон маань зүйтэй үгсийг хэлж учгийг зангидаж байвал баталгаа болгон харна. Үнэхээр ч андын маант гаргалгаа ингэж гарч  ирж бие биенээ баталчих юм байна шүү дээ.  Энэ эрдэмийг нь яагаад хүндэлж болохгүй гэж? Өмнөх түүх ч үүнийг өгүүлдэг шүү дээ. Өвгүд эмгүдээ бид яагаад хүндэлдэг гэж? Өмнөх түүхийн үнэнг баталж чадна хэмээн хүндэлдэг. Үр хүүхдүүдээ үнэнийг өгүүлж үнэнээр замнуулж сургаж чадна хэмээн үнэлэн хүндэлдэг. Эрдэм бий хэмээн хүндэлж үлгэр дуурайл авдаг шүү дээ.
Хаан дээдсийг яагаад ингэж их хүндэлж дээдэлнэ вэ? Хийж бүтээсэн гавьяа нь тодолж үлгэр дуурайлал болж итгэл сэтгэлийг хүлээсэн тул хайрлан хүндэлдэг. Өмнө харж байгаагүй ч хажууд нь байгаагүй ч сонссон дуулсан уншсан мэдсэнээсээ бахдан биширч байдаг шүү дээ.
Тиймдээ ч цагийн хэргийг бадрааж чадсан бүхнийг хүндлэл хайр бахархлаар харах нь түүх билээ.  Эрдэм болж эргээд ирдэг нь энэ олон судруудаас харж л байна.
Гэвч түүхээ мартсан түүхээ гээсэн бүхэн юугаар бахархаж юуг хүндэлж байгаа нь өнөөгийн энэ нийгмээс харагдаж байна. Өвгүдийг үл тоож өнгөтэй өөдтэй мөнгөтэй бүхнийг шүтэн хүндлэх болсон. Мөнгө хар мөртэй гэж хэлдэг юуныг вэ? Мөнгийг муу хэлээд байгаадаа учир биш харин түүнийг хэрхэн харж байгаа дээр, юу гэж ач холбогдол өгч байгаад учир байна гэж хармаар байна.
Мөнгө гэж чухам юу юм бэ? Түүнийг зорилгодоо хүрэх хэрэгслэл гэж харах уу, харин эрх мэдэл соронзон гэж үзэх үү? Эсвэл хэн нэгнийг барих арга гэх үү? Өнөөгийн үед тийм байгаа ч харин бид судраа уншиж, түүхийн үнэнийг эрж хайх явцад үнэ цэнэ гэдэг юунд байгааг олж харж чадав уу? Чадсан түүндээ дүгнэлтээ гаргах л болж  дээ.
Ингээд хоёр талаас нь харвал хар  мөр нь юу юм? Цагаан мөр нь юу юм. Өнөөдөр бидний хэрэглэгдэхүүн мөнгө болчихсон байгаа нь үнэн. Амьдрал ахуйгаа тэгшлэхэд зайлшгүй байгаа нь үнэн гэвч бүхнийг мөнгөөр харж болохгүй байгаа юм биш уу? Ачлал хүндлэл тусламж  дэмжлэг гээд мөнгө өгч болох ч араас нь нэхэлтэй бол өгсөнд тооцох уу? Буцаан өгнө гээд авсан бол мэдээж буцаан өгөх нь зүй, нэхэх нь зүй. Харин өгч чадсан л юм бол  үнэ цэнээ мөнгө өгсөн гэх нэхлээр бүү хараасай гэсэндээ бичлээ. Энэ нэхэл л биднийг харлуулаад байдаг юм байна шүү гэж харлаа. Нэхэл цаанаа юу ч дагуулж байж болно. Мөн тухайн хүндээ бэлнийг өгөхгүйг бас өгүүлж байж болох ч өгөхөөсөө өмнө ач холбогдлыг нь харж ухаанаа зарах нь л дээ. Ухаан тэгвэл юун дээр гардаг байх нь вэ? Мөнгө олох дээр үү? Эсвэл алсын зорилго дээр үү? Голоо барьж Мөс чанараа алдалгүй байх дээр ч андын ир хурцалж байдаг байна шүү дээ. үүнийг үнэлэх үнэлэмж үгүй бол өөрөө мэдтүгэй л болох юм байна. Хамаг гол асуудал өөрт л байдгийг бас л тод харцгаалаа.
Сударт: Тусгаар таван тогтнолоо Тунбаогоор булаалгах үед сөнөхийн угтал бугшмал хэцүү нялуун шулуун халуун гурван цөвүүн цаг зэрэгцэн ирнэ гэжээ. Өнөөдөр энэ бүхэн зэрэгцэн ирсэн байхын нүдтэй бүхэн харж байвч ухах нь хэд буй вэ?
Аплле компанийн эзэн нас барахаасаа өмнө амьдралаа эргээд харахад бүх зүйл нь хоосон санагдан мөнгөтэй байлаа гээд үлдээгээд л явна. Харин дурсах зүйлтэй бай гэж захисан байх юм. Энэ хүнд бүх зүйл, эрх мэдэл, эд хөрөнгө байсан байж. Гэвч үхэхийн өмнө дутагдаж байгаагаа ухаарснаас өмнө нь ухаарчихвал гээд л бид ярьж хэлэлцээд сууж байна. Өөртөө хүндлэлийг бий болгодог ч байна гэж харлаа. Түүнээс хэн ч хэлээд яриад л нэмэргүйг өнөөдөр бас харлаа.
Хэл ам хэрүүл тэмцэл бий болгосноороо хар мөр болж, харин  хэрэг нь гарч үйлээ дамнаж байвал цагаан мөр байна шүү дээ.
Бидэнд бүгдэд өнөөдөр мөнгөний асуудал байгаа ч би үр хүүхдүүддээ мөнгөнөөс илүү чухал зүйл байдгийг ухааруулах гэж толгой ажиллаж л байна. Энэ ухааныг олох нь чухал юм байна. Ингээд бодоход бидэнд асар их үүрэг оноолт болон ирсэн байна шүү дээ. Мөнгийг хүндлэл гэх үү, ухааныг хүнлэл гэх үү гэдэг ээр үлгэрлэл болгон өөрсдийгөө аваачих үүрэг ирсэн өнөө үе гэж харахаас ч өөр арга үгүй болж шүү дээ. Үгүй бол өнөө л сүйрлийн ирмэг дээр ирсэн байх нь гэж сударт бий.
Сударт: Үйлийн үрийн аюулын угтаж мэдэж засдаг мөлүсүтэй Төрөл бүл эрүүл байвал түвшин сайхныг дахин олно гэжээ.
Энэ араа мэдэж бяраа таньж ирээдүй хойчоо бодож угтаж мэдэх дээр цагийн хэрэг Байгалийн болон байгалийн бус хүчин дээр ч гарч ирэхээр  гарч ирж байна гэж хармаар юм биш үү? Тиймдээ төрөл бүлийн эрүүл гэдэг хамгийн гол асуудал юм байна гэж харах ч юм байна. Хүндлэл хайр, онол жаяг, зөн бүрдсэн бидний Ижил олон, Төрөл бүлд биесээ л бид хамруулах ч юм байна шүү гэж мөн харлаа.
Хатдын сударт: Өгөөдэй хааны гагц алдаа нь нэгэн хүмүүнд итгэх итгэл сэтгэл байсан. Итгэсэн, түүнийг эргэн шалгахаа мартсан. Итгэлтнээ шалгана гэдэг бол итгэлгүй байгаагийн тэмдэг гэх түүний авир мөн чанар нь байсан юм гэх энэ авир мөн чанар нь байсан юм. Энэ алдаан дээр бугшмал үүссэн юм гэжээ.
Эндээс харахад итгэх эрдэмийн магадлах гэдэг нь бүр мөсөн итгэх биш харин цаана нь учир нь юу байна гэсэн? Үнэн худлын дэнс үргэлж л байж байх нь л дээ. Харин энэ шалгалтыг даагаад даваад гарсан бол итгэл хүндлэл байх нь шүү дээ.  Ингээд л монголчуудын цаанаа заавал үлдээж байдаг ацан санаат гэдэг нь гарч ирлээ шүү дээ.
Шалгах шалгуур нь тэгвэл юуюм бэ? Энэ бол судраар, өвгүдийн түүхээр, өөрийн гаргалгаагаар, хамтын хэлцлээр гээд ажиглалт мэдрэмж сэрэмж гээд  ядаад бид гурваар батлах нь л дээ.
Ингээд гол гэдэг дээр хүндлэл гарч ирж, харин голох дээр хүндлэл гарч ирдэггүй юм байна шүү дээ.
Хүндлэл хайр тэгвэл цуглахуй, эвлэхүй, дэмнэхүй, энэрэхүй, танихуй, өвлөхүй, үйлдэхүй, дээр гарч ирдэг юм биш үү гэж таны сондор өргөн бариад энэхүү бичвэрээ өндөрлөюү хэмээлээ.

АЛСААС УГТАЛ ҮГ БАЙХ НЬ ХОЖМЫН ЕРӨӨЛ БОЛЖ БАЙДАГ ҮНЭНГ БОДОЖ  БИД БИЧЛЭЭ.

Friday, January 1, 2016

Бариа. 2015_11_09

Өөрийн жишээн дээр бичихэд бариа барьж сурч байгаа намайг мэдрэмжгүй байна гэж хэлэв. Мэдрэмжгүй гээд болих уу аль эсвэл учрыг нь мэдээд зүтгэлээ гаргах уу гэдэг асуулт тулгарч байх чинь. Дургүйд хүчгүй гэдэг ч цаад зорилго маань юу билээ гээд нэг бодъё байз. Яарвал даарна гэдэг шүү дээ. охин маань гэхэд тооны хичээлдээ дургүй ч сурахаас өөр арга үгүй тул яаж ийж байгаад л сурах л хэрэгтэй болж байна даа.
Би улаач болж уг авсан 2 жилийн дараагаас л энэ бариа гэдгийн талаар анхан шатны мэдлэгтэй болсон шахуу. Өмнө нь ганц нэг удаа хийлгэж байсан ч хүн барьж үзсэн удаагүй, бодож ч байсангүй. Харин одоо л  сурах хэрэгтэй гэж бодоод оролдож буй маань энэ. Ингэхэд бариа яагаад хэрэгтэй болчихов надад? Зайлшгүй хэрэгтэй зүйл мөн үү?
Хүний биеийн судал суваг, махан бодь, эд эрхтний  байрлалыг мэдрэх нь хэрхэн бүрэлдэн бий болох вэ?  Энэ талаар огт мэдлэггүй ч зөнгөөрөө бариа  хийгээд сурсан хүн байдаг уу? Аль эсвэл заавал заалгаж байж бариа хийж сурдаг юм болов уу?
Бөөгийн товчионд: Замбын мэдрэмжээ төгөлдөржүүлж байж, далдын мэдрэмж рүү тэмүүлээрэй гэжээ.
Эндээс харахад замбын мэдрэмж гэж юу юм бол? Далдын мэдрэмж гэж бас юу нь юм бол? Улаачид бид  өвгүд буурлуудынхаа мэдрэмжээс өмнө нь замбын таван мэдрэхүйгээ хөглөх нээ гэж ойлгож болох уу? Далдын мэдрэмж хүртэл тэгвэл зай байна аа даа. Эхлээд хүн төрөлтөнд байдаг харах сонсох, үнэртэх амтлах, хүртэх энэ таван мэдрэхүйгээ сайжруулах нээ гэвэл үүнд нь уул нь эхлэн суралцах байтал даваад буурлуудын мэдрэмжийг яриад байна гэсэн үг үү? Ингээд ямартай ч аль ч мэдрэмжээ хөглөн хөгжүүлэхээс өмнө зорилго юугаан тодорхойлъё:
1.       Хатдын  сударт охидыг бүх зүйлд сургадаг бөгөөд 13 нас хүрэхэд амьдрахуйн бүх ухаануудыг зааж сургаж дууссан байх ёстой гэжээ.  
Гэтэл өнөөх охин нь аль хэдийн айлын эхнэр болсон байх юм. Амьдрахуйн бүх зүйлд суралцаж чадсан гэж хэлж чадах уу? Өнөөдөр бид бусдын гар харалгүй амьдарч чадах бил үү? Бусдын боол хөндлөнгийн идэш бүү болоосой гэх Хаан дээдсийн үг бий.

2.       Мөн Бөө гэгээн тархины сударт: Улаач үрийн мэдвэл зохихуйд
Биеэ энх байлгахад суралцаж
Хүнсээ тохируулахад  анхаарч
Илээ барианд шамдан
Эмнэх домнохуйд суралцан гэж бичжээ.
Өөрийн болоод бусдынхаа биеийг эрүүл  байлгах шаардлага одоо яг тулгамдсан асуудал болон намайг тойрон эргэлдэж л байна. Эрүүл байх олон арга байгаа ч заавал бариа хийлгэж байж зүгээр болох өвчин хууч гэж бас байдаг л байх гээд байна уу даа. эндээс харахад. Эм тан уух, эрчим домоор үйлчлэх, илээ бариагаар барих гээд л эмнэн домнох аргуудыг бас л анхаарах л хэрэгтэй болох нь.
3.       Эх дэлхийн амин судлыг
Олъё хэмээвээс
Энэ биеэ тандан
Энэ биеэ сайн ух гэжээ
Хүний  биеийн амин судал, эх дэлхийн амин судалтай адил юм бол бөглөрсөн судал судас, хийн эрчмын урсгал, хатуурч зангирч чангарсан булчин шөрмөс зэргийг нь зөөллөн, чөлөөлж өгөх  хэрэгтэй байх нээ дээ.  Хүнийхийг барьж илээд гаргаж болох байх харин эх дэлхийгээ хэрхэн барьж эмчлэх вэ? Энэ нь буурлуудтайгаа хийх үйл болж таарлаа.
Ингэхэд бариа гэж юу юм бол? Гээд цааш нь ухаж бодох хэрэг гарлаа. Яагаад үүнд мэдрэмж хэрэг болов?  Ямар мэдрэмж хэрэгтэй юм бол? Ингэхэд Мэдрэмж гэж юу юм бол?  Мэдрэг, мэдрэл, мэдрэхүй, мэдрэмж, мэдлэг гээд л үгнүүдийн холбоог харвал нэг чиг, шат  болж харагдаад байх шиг. Мэдэр гэж яагаад хэлээд байна вэ? Юуг мэдрэх вэ? Хатуу ширүүн, уян зөөлөн, халуун бүлээн, хүйтэн нойтон гээд л хорвоогийн бүхнийг бид мэдэрдэг. Хүссэн ч бай хүсээгүй ч бай. Харин мэдэр гээд байгаа маань үйлийн зорилготой уялдан эрэл явагдах нь дээ.
Бариа хийж сурахдаа тухайн хүний махан бие булчинг мэдэрч зөөлөн байна уу? Хатуурч зангирсан байна уу? Хэрхэн суллах вэ? Чанга дарах уу зөөлөн дарах уу? Яавал биед нь эвтэй байх вэ? Гээд л гарын хурууны өндөг эхэлж хүрч байж, илж байж, тандаж байж, олон янзаар хүрч үзэж байж өвдөж байгааг нь мэдэрч байж, сонсож байж гээд олон олон зүйлийг хооронд нь холбож тархиа гартайгаа хослуулан ажиллуулж замбын мэдрэмжээтөгөлдөржүүлэх нь  дээ. Тэгэхээр хэн ч шууд бариач болдоггүй байх нь уу даа.
Ингээд гарт ороод ирэх үед өөрийн гэсэн санаанууд хөвөрч эхэлнэ. Бүжиг сурч байхад ч мөн адил багш бүжгийн хөдөлгөөнүүдийг ерөнхийд нь зааж сургана. Овоо сураад мартахгүй болоод ирэхэд нь хөдөлгөөнүүдийг цэвэрлэж зааж эхэлнэ. Энэ үед л бид хөдөлгөөнөө засах сэхээтэй болдог. Учир нь эхлээд хөдөлгөөнөө марталгүй сурах гэж юун аятай хөдлөх сөхөөгүй байдаг шүү дээ. Энэ бол сургалт болгон дээр явагддаг зүйл юм болов уу? Харин сайн бүжиж сурсан үедээ ямарваа хөдөлгөөнд соргог хандан хурдан сурдаг, ойлгодог. Ингээд харахад аливааг сурахад сургалтын үе шатууд харагдаад байх шиг.
Эхлээд буурлууд маань замбын мэдрэмжийг маань төгөлдөржихийн хэрээр дараа дараагийн далдын мэдрэмжүүдийг маань өгч сургадаг бололтой.
Эндээс  л Улаач бөө болон энгийн хүний барианы ялгаа гарч ирэх нь дээ. Бариаг улаач биш хүмүүс ч хийдэг шүү дээ. Бөө улаач хүмүүс далд мэдрэмжийн увидасаар үйлчилж,  бусад нь замбын мэдрэмжээр үйлддэг юм болов уу? Гэвч хүссэн болгон бариа хийдэггүй. Ямар нэг хэмжээгээр дур хүсэл, зорилго тэмүүлэл байж байдаг шүү дээ.  үүнд боловсролын ялгаа гарч ирэх болов уу?
 Тул уу? Чу юу? Сударт чу-г эрж автугай. Гэжээ
Тэгэхээр бариаг хэрхэн яаж юунд хэрэглэх гэдэг дээр зорилгоо харвал идэхийн төлөө юу мэдэхийн төлөө юу гэж асуух нээ дээ? Ингээд Өнөө л шалгарал гэдэг нь явагдаад байна уу? Үр минь хувь заяа чинь чиний гарт гэж.


Намсрай гуайн номонд: БӨӨ болбаас “Сүүн эс” хэмээх бичил биетүүдийг хий зайн хүчээр амилуулж, хүний сэтгэл санаанд увидасын хүчээр хөлөөр алсаас нөлөөлж, өөрийг нь өөрөөр нь уншуулах гайхалтай авьяас чадвар эзэмшсэн, “үе удам” дамжсан билиг танхай хүнийг бөө гэнэ гэжээ.