Мэнд

Атаа таван Тэнгэртээ мөргөн 
Айдсыг давах ухаан олъюу
Алтан Дэлхийн заяаг түших 
Арвин ихийг сурч мэдьюү
Илчит нарны гэрлийг дэвжээх
Эрдэм ухааныг эрж хайюу
Энд тэндээс цуглан байж
Элдэв үгсээр угтан байюу
Мөр мөрний цаана нуугдсан
Мөрөн гол мэт далайд шумбаюу
Мөчир бүрээр салаалан байх
Мөнхийн амьдралын учгыг олъюу
Үйлийн үрийн зангилааг тайлж
Үнэн төрхөө бусдад түгээюү
Үүрч ирсэн амь бүрийн
Үйлийг дааж Тэнгэртээ огшооюу
Харан суугаа нөхөд минь
Хатуу бэрхэд шантраагүй сэн
Хайрлан буй үрсээ дэвжээн
Хариу юугаа өгнө буй за
Мэнд юугаа мэдэлцэн
Үйл юугаа үргэлжлүүлж
Үгс юугаа солилцон
Учиг юугаа тайлалцъюу
Мэлмийд нь мэдэр нэмьюү
Сонорт нь аялгуу нэмьюү
Чихэнд нь чимэг нэмьюү
Чимээнд нь цуурай нэмьюү
Оюунд нь хүч нэмьюү
Ухаанд нь урам нэмьюү
Урманд нь хөөр нэмьюү
Учирахдаа үлдсэнээ хэлэлцьюү
Үйлээ бататган байюу

Оньсого

Оньсогоны учигыг олуулаа олоорой
Олом үгүй хэцүүг таагаарай
Орших ертөнцийн учгыг гаргах
Ололт юуг нэрнээс хайх
Хээн замаар туулах зүс
Хэтээр ухаанаа олох сум
Сүүт замаар сүлжих хүрээ
Сүүдэр туссанч гэрэлтэх мэлмий
Гоо үзэмж төгс утга
Гарган байх наран сүлжээ
Тунаран байх мэлмэрэн байх
Туяаран байх нийлэн байх
Орчисын нэртэй алаг зүрх
Олом бүсний алтан сүлжээ
Огт мэдэхгүй нэгэн нэр
Орчих алсаас дүүлэх жигүүр
Хэн нэг нь таасан бол хэрхэхээ сайтар ухна буй за

Үрсийн үйл

Хатуу бэрхийг туулах үрсүүд
Хана мэт хэрэм мэт
Хаад мат хатад мэт
Өөрийгөө ч тэр өрөөлийг ч тэр 
Бодон байж санан байж
Өвгөдийн ухааныг өвлөн байж
Өндөр шалгууруудад тэнцэн байж
Тэнхээ юуг олон байж
Тэнүүн сэтгэлийг ухааран байж
Оюун билэгээ сорин байж
Огторгуй ертөнцөд дүүлэн байж
Мэдсэн бүгдээ хуваалцан байж
Мэдрэмж юугаан хөвчлөн байж
Буман жилийн ухааныг мэдэж
Түмэн жилийн түрүүг харж
Нийлэн байж нэгдэн байж
Анд нөхдийг түшин байж
Авьяас билэгээ шавхан байж
Хайр энэрэлийг шингээн байж
Хайлган сэтгэлээр уяран байж
Алтан нарны цацраг бүрийг
Алагхан биендээ гэрэлтүүлэн байж
Авах гээхийн ухааныг сорин
Андгай тангарагаа тавин байж
Үрсийн үйл эхэлнэм зэ
Өргөн далайг гаталнам зэ

Байгаль далайн тахилга

Өргөн далайн захад ирэхэд

Өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдөлнө

Өр зүрхний минь гүнд

Өмөлзөх гуниг байх юм

Туулах амьдралын замд

Төрсөн нутгийн гүнд

Тэртээгээс ирсэн миний

Тэнхээт өвгөдийн нутагт

Алтан нарны цацрагт

Аялгуут дууны эхэнд

Давалгаа юуны үзүүрт

Давтагдашгүй нэгэн түүхэнд

Хүсэл хяслын дэнсэнд

Хүүн заяаны учигт

Бодолд уягдсан уянга

Босоо заяаны тэнхээнд

Гунигаар хөглөгдсөн аялгуунд

Ганцхан заяах нутагт

Эргэн төрөх тавилангүй

Эргэх жамын уялганд

Харуусал тээсэн хүсэл

Хатан зоригийн дуулал

Энэ бүхэн зэрэгцэж 

Эгэлхэн сэтгэлийг үймрүүлнэ,

Балчир үр би Байгаль далайн эрэгт давалгаанд нь хөлөө норгон алхан байхад сэтгэл минь нэг л гунигтай байж билээ. Анх удаа хойд улсын хилийн дээсийг алхаж байсан ч харийн нутагт байгаа гэж огтхон ч бодогдохгүй байлаа. Шөнө очсон болхоор төвхнөж аваад шууд л унтацгаав. Маргааш өдөр нь бид амрах ёстой байсан болхоор яаралгүй босов. Өглөө босоод Байгаль далайгаа харахыг хүссэн би буудлаасаа гартал Далай ээж маань цэлэлзэн угтах нь тэр.

Хөөрсөн хүн андуудтайгаа ундалж аваад далайн зүг явлаа. Өмнө нь ийм их ус харж байгаагүй ч Далай ээж минь надад нэг л дотно санагдаж гуниг төрүүлэн байв. Эргээр нь хөлөө норгон далайн давалгааг мэдрэн  дуугаан дуулж алхах сайхан байлаа. Эрт очсон тул манайхан ирээгүй байсан ч удалгүй уван цуван ирж усанд шумбаж эхлэв хэхэ. Усанд орж байгаа нөхдөө хараад эхний үед сэтгэл хөдлөхгүй байснаа удалгүй дагаад шумбав аа хэхэ. Үнэхээр сайхан байлаа. Далай ээж минь давалгаагаараа зөөлөн бүүвэйлэн байхад нь уснаас гарах хүсэл огтхон ч төрөхгүй байв. 

Аялалын маань зорилго нь Могой жилийн тахилга байлаа.   

12 жилийн тахилга нь маш чухал үйл бөгөөд үйлээ гүйцээх нь үрсийн үүрэг байлаа. Бурхан халдун хайрханд Морь жилийн тахилга болсон бөгөөд бусад жилүүдийн тахилга мөн энэ жилд ихэнх нь хийгдэх талаар дараа тухтай хүүрнэх болно. Буурлууд маань 12 сарын 21 ний Шинэ эринг угтах их үйлийн дараагаас л одоо л их үйл  эхэлж байна давааны цаана даваа байдгийг сана гээд миний улаач үйл ихтэй хэмээн айлдаж байсан нь учиртай байж дээ. 

Тэр оройдоо тахилгын талаар Дээдэс хуралдай зарлав. Тэнд би гэдэг хүн догодуулав хэхэ. Учир нь далайн эрэгт усанд хуурдаж байгаад банга хүртэв. Тэглээ гээд сэтгэл гутарсангүй барцад арилж байгаа юм байлгүй гээд л өнгөрөөв өө. 

Тахилгын зохион байгуулах аравтад орсон тул эртлэн босч цуглацгаав. Тахилга хийх газраа сонгохоор бөөнөөрөө идээ будаагаа аваад очив. Хоёр газар сонгосон боловч эхний газар дээр санал нэгдэж идээгээ засав. засах үедээ золтой л шумуулны хоол болох шахав ккк. Монгол ухаан ы ачаар арай гайгүй өнгөрөв. Адууны хомоол уугиулж шумуулнуудыг хөөвч энд тэндээс хазах нь аймаар. 

Морин цагт бөөлөөн эхлэв. Эхлээд толгой дээдэс залраад удалгүй лусын буурлууд үйлээ хийж эхлэв. Буурлууд маань уйлан хайлан уяраан бүжин үйлээ зогсолтгүй хийсээр сүүлд нь нэг Буурал маань Эрвээхэйн хатан ээж бууж уйлан уяран  үйлээ хийгээд эх нутаг  минь гэж  санаа алдан байваа. Тэнд буурлууд маань нутаглан байсныг тэгэхэд мэдэв. 

 

Хүний хүн

Хүний хүн чи

Хүний юман дээр бүү хүүдэгнэ

Хүсэл тачаал байвч

Хүч чинь хүрэхгүй

Өвөг Дээдсээс заяасан

Өлгий сайхан нутгийг минь

Өөрийн юм шиг эзэгнэх

Өөдгүй чамайг Тэнгэр харж буй

Алс холоос ирчихээд

Анд мэт загнах чи

Алсдаа юу болохыг

Аюулхай зүрх чинь мэдэхгүй

Хөх Монгол сэрж байна

Хүний заяа эргэж байна

Хүйн холбоо сэргэж байна

Хүчит Дэлхий өндийж байна

Махан бие аваад

Маш хурдан явахгүй бол

Мөнх Тэнгэр хилэгнэж

Монгол улс сэргэж байна

 April 14, 2012 at 9:28pm

Хайснаа олов

Хайж байснаа олох шиг 

Халуун жаргал хаана байна 

Халуун зурхний гүнд 

Хатгаад байсан 

Огшоогоод байсан 

Хатан Удганы минь тухай 

Халуу дүүгсэн номыг 

Харсан даруйдаа  би 

Хамгаас их сонирхсон би

Билэг танхай Удганы минь

Бичсэн бухэн гайхалтай  

Бидний үед ирсэн

Үлгэр бүр ч сонирхолтой

Эзэн Богдын маань зарлиг

Эгнэгт гараад ирсэнг

Эргэлзэн тээнэглэлзэлгүйгээр

Эрхэмлэн хулээн авсан би. 

Залуу минь чи сонс 

Зарлиг юугий нь сөгдөн сонс 

Эзэн Богд минь бидний төлөө

Энэхэн замбуулинд заларсан 

Хайрлах үрсийнхээ төлөө 

Хамаг дэлхийн төлөө 

Хатуу бухнийг  дарахаар

Хайртай удгандаа буусан байна. 

Эх дэлхийгээ аврахаар

Эгэлгүй үрдээ ирсэн байна. 

Эргэлзэж тээрэглэлзэлгүй 

Итгэж хулээн авсугай.

Аюутугай. Биширтугэй.Дагатугай.

 April 14, 2012 at 10:44pm

Хүүе та минь

Хүүе та минь
Хүчээр бүхнийг дийлнэ гэв үү
Хатан Дээдсийн судраар та
Хамгийг дийлж чадна даа
Алив бүхнийг багтаасан
Амьтай тэр судар
Арга билгийн учгийг
Аатайхан гаргаж өгсөн юм шүү
Улс орноо удирдах
Ухааныг нээж өгсөн юм шүү
Учиргүй зүйл үгүйг
Уудалж бидэндээ өгүүлсэн юм шүү
За тэгээд та минь
Заавал уншиж үзээд
Залуу балчир оюундаа
Зүйрлэшгүй үнэнг ухаар даа 


April 14, 2012 at 11:07pm

Хилэн

Хүчит төрийн минь сулд өршөө
Хүмүүн биднийг заяа өршөө
Одоогийн энэ төр шиг  
Олиггуй төр хаа байна
Дэлхий эхийг минь сэндийлсэн
Дэргэдэх ардыг нь зайлуулсан
Дэндүү их шуналтай
Дэвэн дэлхийн хүмүүсийг
Ариун сайхан улсын минь
Амар амгаланг эвдүүлэн
Айл саахалтын хүмүүсийн
Аюулхай зүрхийг түгшүүлэн
Алхуулж оруулсан бурууг
Аргагуй л та нуустай тооцоно бид
Хөрст энэ Дэлхийн хуйг таслах
Хэрцгий энэ үйлдэл чинь
Удам угсааг чинь таслах
Учиртай болгож дээ хөөрхийс
Учиргүй юмс гэж үгүйг
Увайгуй та нар ойлгохгуй бол
Эрлэг эцгийн үүдээр
Эргэлт буцалтгүй орохдоо
Эрхэм хүмүүн заяа чинь
Эгнэгт орхиснийг мэдэх болно.
Энэ биеээс чинь гадна
Эрхэмлэж явдаг хумуус чинь
Элдэв янзийн хэцүүг туулан
Элдвээр чамайг хараах болно.
Зөвхөн өнөөдөр болж л байвал
Зүдүү та нар хамаа юун гэх
Зэвүүн бодол өвөртлөх та нарын
Зурвахан хугацаа дуусч байна
Ард олныг та нар
Юу гэж бодоов
Үргэлж та нарт
Өршөөлт Төрийнхөө
Өндөр сэнтийг өгөөд байна гэж бодно уу
Хааны алба халаатай гэж
Харин та нар сонссон уу
Эзний алба ээлжтэй гэж
Эргүү та нар сонссон уу?
Энхрий үрс минь
Эх намайгаа
Элдвээр зовоож байна гэж
Дэлхий ээж минь уйлж байгааг
Даанч та нууд сонсохгуй байхын
Энэ үйлдэлээ ухаарч
Эх нутгаа аврахгүй бол
Гэрлийн өргөөний дайчид
Гэгээ цацруулан айсуй.
2012 оны 4 дүгээр сар 16 12.13

Засъюу

Сорхагтани бэхи хатны
Суу алдар дэлгэрэх болтугай
Судар юугаар нь бид
Сайхан төрийг цогцлоосуу.
Эрхэм дээд хатны
Энгүй энэ судар
Эгэл үрс биднийг
Эрчилж хурцлахыг болгоомуу.
Эгэл бидний уед
Энэхуу судар ирсэнд
Эрдэмт Нүрзэд агсан
Эгэлгүй гавьяатай билээ
Туухээ зөвөөр бичих
Түмэн нууц түүнд бий
Тувшин амгалан төрийн
Түших багана бас буй
Амьтай тэр сударт
Алтан дээд унэн бий
Алаг дэлхийг бухэлд нь
Аргагуй багтаасан учиг бий
Ай үсэг бүр нь
Аргагуй л олон утгатай
Алс хэтийн зөн нь
Алтнаас үнэтэй биш гэж үү
Дээдийн дээд судраа
Дэмий бидэнд илгээгээгүй юм
Дэлхий дахинаа засаглах
Дийлдэшгүй хүчийг өгсөн юм.
 2012 оны 4 дүгээр сар 15 23.20

Өгүүлсү

Хатны сударт өгуулсэн
Хамаг муу бухнийг 
Харин ч нэг багтаажээ энэ төр
Хайран бидний заяа минь
Айхтар энэ төрийн 
Аргыг яаж олох вэ?
Аюулт муу үйлдлүүдийг нь
Арчиж яаж хаях вэ?
Сувдаг энэ төрийн
Шуналыг яаж зогсоох вэ?
Суу билэг ухааныг
Суулгаж яаж өгөх вэ?
Эрдэм мэдлэгийн эрхэмээр
Эд баялгийн хязгаараар
Эрх ямбаны багаар
Эрхэм дээд Гэр ИЭ-гээр
Ард олон нь гэгээрч
Айл мэт болсон
Тумэн олон нь гэгээрч
Төр мэт болсон
Төмөр мэт тушмэдээр
Тушиг мэт хатдаар
Тэнхээт ИХ Засагаар
Төвшитгөж төрийг барисуу
April 16, 2012 at 4:16pm

Удгандаа зориулав.

Хатан дээд удган минь 
Хаахна явна даа энэ ховоогийн
Хайрлах урс бидэндээ
Халуун мэндээ илгээнэ уу?
Өндөр дээд удган минь
Өнгөт энэ орчлонгийн
Өмнө нь явна уу хойно нь явна уу
Өгүүлж бидэндээ илгээнэ уу
Таныгаа санасан урс нь
Тавих мэдээг хулээн
Тамир юугаан сэлбэн
Тогтож ядан байна шүү
Эрхэм хатны илгээсэн
Эдтэй шидтэй судрийг
Эргүүлж тойруулан уншиж
Элдвээр судлан сууна
Залуу насны аагаар
Завсаргүй ихийг бутээх
Заяа тавилан бидэнд бий
Зарлиг тунхаг мэт хулээж байна
Ард тумнийг сэнхрүүлэх
Адтай энэ хэргийг
Алхам алхамаар хийж
Аливаа саадыг давж сууна
Гэгээрэл рүү тумнийг хөтлөх
Гэгээн зорилго бидэнд буй
Гэрэлт нартай учруулах
Гагцхүү тавилан бас буй
2012.04.15 15.12

Учиг

Тоонот гэрийн багана болсон
Тулгат төрийн түшиг нь болсон
Ухаант үрсийн оюун бодол
Уужим далайн түрлэг мэтээ
Эрчим юугаар чимэх биений
Эрдэм юугаар чимэх тэргүүний
Хатан юугаар чимэх зоригийн
Хайр юугаар чимэх зүрхний
Ур дүйгээр урлах ухааны
Уялга юугаар босгох улсын
тангараг юугаар холбогдох андын
Тавилан юугаар сүлжилдэх учралын
Өргөө юунд цуглах үрсийн
Өвгөд юугаар холбох учигны
Тэхнээ юугаар аргадах үйлийн
Зангилаа болсон үрсүүд мину
Тэнхээжин байж бодон байж 
Мэдрэн байж мэлмийдэн байж
Нийлэн байж нэгдэн байж
Зүтгэн байж зорин байж
Агуу бүхнээ бүтээ
Алсын хэтээ гарга
Өвгөдөөсөө учигыг асуу
Өөрөөсөө бүхнийг хай
 2013,06,14   12,47

Алтан судрын аялгуу

Алтан судрийн аялгуу
Алсаас цуурайтах эрчим буюу
Анд олон нөхдийг
Холбон байх дуулал буюу
Үүлэн чөлөөний нарыг
Үзээд өнгөрөх үү
Тогтоогоод авах уу
Үрсүүдийн ухаан мэдэж
Өтгөсийн зүтгэл мэдэж
Энэрэхүйн заяа түшсэн
Энэхэн чөлөөний наран
Алдар суугаа мандуулж
Ахуйт Төрөө сэргээх
Аятай боломж хэсэгхэнийг
Агуулж байгаа бус уу
Өгүүлж байгаа бус уу
Нэгдэн нийлэхүйн агуу хүчийг
Нийтээрээ бүгд мэднэм бус уу
Нэүрит засгийн үнэн утгыг
Нотлох ухаант үрс буюу
Эрдмээр оюунаа тэлж
Эрчмээр бие чим
Эргэх жамыг ухаар
Эгэлхэн үнэнийг тогтоо
Өвгөдийн ухааныг түш
Өөрийн биеийг ух
Суу билэгийг ол
Судар юугаа тайл
Арга билэгийг тэнцүүл
Ард түмнээ өргө
Энэрэн хайрлаж сур
Эх Дэлхийгээ хайрла
Элэг зүрхэндээ мэдэр
Алтан гурвалыг түгээ
Айдас бүхнээ дар
Аймшиггүй зоригийг ол
Алтан төрөө мандуул
2013,06,13    12,50

Түгээ

Мэдсэнээ андуудтайгаа хувуулцахгүй бол 
Миний үрсүүд яанам бэ
Ухаан юугаа
Ололт юугаа
Эрдэм юугаа
Хэрэгтэй хүмүүнд нь 
Хэрэгтэй газарт нь
Хэрэглээд үз хэлээд үз
Зорьсон үйлээсээ буцах
Зориггүй үрсүүд үгүй биз
Золбоот хүчит өвгөдийн
Дүүлэн нисэх шонхорууд шүү
Эрэмгий дайчин өвгөдийн
Эрчит суман бүргэдүүд шүү
Их Засгийг түгээх
Ухаант өвгөдийн үрсүүд шүү
Олуулаа нийлсэн цагтаа
Огтоос халшрахгүй баатрууд шүү
Элгээрээ нийлсэн цагтаа
Энх тунхийн бэлгэдэл шүү
 2013,06,13   12,36

Дэм

Хийх үйлээ олбол яасан юм бэ?
Хэлэлцэх үрсээ хайвал яасан юм бэ?
Андийн дэмээр бүтнэм бусуу
Ах дүүстэйгээ хэлэлцнэм бус уу
Алтан гурвалжингийн хүрээ юу
Алаг үрсийг зангиднам буюу
Эрдэм оюуныг оройдоо зал
Эзэн юугий нь сэрээж өг
Тайлах нууцыг нь шившиж өг
Туулах замыг нь зааж өг
Бултаараа хэлэлцэж
Буурлуудаа түш дээ
 2013.06.11   13.47

Хичээ

Өрөвч зөөлөн сэтгэлтэй гэж
Өвгөдөө та нар бодно уу
Өр хатуу байдгыг
Үзүүлж чадах өтгөс шүү
Алдхан биеийг зовоон 
Айлчилж ирсэн өтгөс чинь 
Алдааг эхлээд уучлавч
Арчаагүй доройг үзэхгүй шүү
Хийх үйлийг нь дэмнэхгүй
Хэлсэн бүгдийг нь ухахгүй
Оюун бодлоо тэлэхгүй
Олиггүй бүхнийг үйлдвэл
Дээд  Тэнгэртээ залархад нь
Дэндүү хатууг танихад нь
Мэдэхгүй мэт өнгөрч
Мэдэх л буурлууд шүү 

2013.06.11  11.44

Үүрэг

Түшиг болсон үрс минь 
Түмнээ ухааруулах заяатай
Түмэн ардын заяаг түшиж
Төгс бүхнийг заах шидтэй
Алагхан үрсийн ухаан
Андыг түших заяатай
Алд биеийг бодолгүй
Ардаа дагуулах учигтай
Сайхан бүхнийг эхлүүлэх
Самбаат үрсийн ухаан юу
Санаа бодлыг дагуулах
Сэтгэлийн олзтой үрсүүд шүү
Тулгат төрийг бадраах
Түмэн ардыг дагуулах
Суу алдараа мандуул
Сургааль юугаа түгээ

Шамдсу

Алдхан биений энэ зовлон 
Айдаа их биш шүү дээ
Алтан нарны цацраг үгүйд
Алагхан үрс яанам бэ
Энэхэн биений эгэл зовлон
Их биш шүү дээ үрс минь
Эх Дэлхийн шаналангийн дэргэд
Өчүүхэн шүү дээ үрс минь
Харалган бодолт үрсүүд нь
Хаанаас ургаснаа мартаж дээ
Хатуу бүхнийг хийж
Хатуу бүхнийг үйлдэнэ үү
Эх Дэлхий хөрвөөвөл
Эгэлхэн үрсүүд яанам бэ
Эрчим юугаа хураавал
Энхрий үрсүүд хаачнам бэ
Тэнгэр эцгийн зарлигийг 
Үрсүүд сонордсон байлтай
Тэнхээ юугаа шавхан
Үйл юундаа шамдсугай
2013,06,11  11,29

Зам

Учир бүхний ухааныг олж, увидас бүхний шидийг олж, хэн хүний сэтгэлийг татаж, хүсэл юугаа танин мэдэж, ухаарал юуг зүрхнээсээ хайж, учрал юуг сэтгэлээсээ эрж, тэнүүн заяаг тотгоноосоо мэдэрч, тэнхээт үрсийг хажуунаасаа хайж, мэдлэг бүрийн дуслыг хурааж, мичид бүрийн эрчмийг мэдэрч, эрсэн хайсан олсон бүхнээ энэ биендээ шингээхтүн, алд биендээ хураахтун, авьяас билэгээ олохтун, андуу замаа засахтун.

Эрэл

Том ч бус
Жижиг ч бус
Олуулаа ч бус
Цөөхүүлээ ч бус
Хэрхэн хиймээр байна
Хийх аргаа мэднэ үү
Эхнээс нь ч бус 
Сүүлээс нь бус
Тайлал юу нь торойгоод байна
Үрсүүдийн сэтгэлийг шалгаад байна
Мэддэг нь мэдсүгэй
Мэддэгээ хайсугай

Дэмч

           Түмэн олондоо төгөлдөр ухаанаа түгээж, мэдсэнээ энэ биендээ шингээн мэдэхгүйгээ бултаараа хариуцан олноос онцгойрон огторгуйд дүүлэн хүслээ мэдэн хөх амин чанараа тунгаан нэүрит үнэнийг нийтийн хүртээл болгон туулах замаа тунгаан түүнээс урагшихыг нь харан санаагаа зөв, бодлоо төв болгон  тэнгэртээ мэндлэн ертөнцдөө бойжихын учрыг ухаарч өвгөдөө шүтэн алсыг товчлон ойрыг өртөөлж хүмүүн заяаг хүслийн зүйд нийцүүлж олзыг мэдрүүлж олныг уухайлж түүхээ мэдэж түмэндээ түгээж араасаа дагуулж авьяасыг ухааруулж амийг тэтгэн алдааг уучилж үгсийг урсган учгыг атгуулан судраа тайлан зөнгөө мэдрэн зүүдээ манан хэнийг ч ялгалгүй хэтийг тавилгүй сургааль юугаа айлдах дэмч буюу бид

Андууддаа

       Эх дэлхийнхээ эрчим юуг мэдэрсэн, эгэлгүй даруу эрдэмт мөргүн, санаа сайт, уужим сэтгэлт, өрөвч зөөлөн, өстөнд хатуу, хатууг зөөллөсөн, хайрыг мэдрүүлсэн, ардаа тэтгэсэн, улсаа өмөөрсөн босоо голч, үүрдийн анд, жамыг ухаарсан жаягыг дагасан, гэгээн боловсон Хаан заяат, Хатан ухаант, айл бүлийн алтан багана, ард түмнийхээ түшиг, аюулаас зайлуулагч, гэгээн зөнч, наран ээжийгээ шүтсэн, саран ээжийгээ түшсэн өдөр шөнийг тэнцүүлсэн,өвгөдийн ухааныг өвлөсөн,өр биендээ мэдэрсэн оюуны ундаргат охь манлай өргөөний олон анд мину зэ

Хажира

Хажир үнэний онолыг 

Хаанаас эрэхээ  мэднэ үү

Хатан ухааны цаана  

Хааж орхисон шүү дээ

Гурамсан сүлжээний учиг 

Хаа хүрэхийг мэдэх үү

Гурваар тоолох үгсийн

Зангилаа юунд бий дээ

Алтан бүсний олом

Аль хүрэхийг мэднэ үү

Ахан дүүсийн сэтгэлд

Алдуурхааргүй сүлжигдсэн шүү

2013.06.11    12.28

Хатан минь

Хатандаа зориулав. /Дээдсийн маань айлтгал/
Хөөрхий миний Хатан минь 

Хүний нутагт зовно уу

Хүслийн зүйгээ танивч

Хүч юугаа барав уу

Айдаа сайхан хатан минь

Агуу суу ухаантан минь

Миний бүхнийг шингээсэн

Мөнхийн үрсээ сургаж дээ

Хатуу бүхнийг туулавч

Хатуу бүхнийг үзэвч

Халширч чи минь суусангүй

Хатан ухаанаар тэтгэж дээ

Хаан ухаанаар хөгжүүлж дээ

Эргэх Дэлхийн жамаас гаживч

Энэ бие минь золиослогдовч

Эрхэт төрийн төлөө гэдгийг 

Эрхбиш нэгийг ухсан буй за

Хатан чамайгаа орхиж

Хаа хүрэхээ мэдсэн бол

Захиж хэлсэн үгнийхээ

Жаахан хэсгийг ухааруулна би

Үг бүрийг минь ухаж

Үнэн зөвөөр таниарай

Үйлээр таарсан хорвоод

Үнэн сэтгэлийг минь мэдээрэй

2013,06,11

Миний түүх

Миний т үү х
2011 оны 11-р сарын 11-ний өдөр оройн нэг интернэтэд ямар нэгэн зүйл хамгийн сайн шинэ зүйл юу байна гэж бодоод гого.мн хөтлөгдсөн ортол Тэнгэр Монгол газар нэрийн цуглуулга татав. Уншиж ү зээд гайхсан х ү н блогын хаягаар ортол тэнгэр Удганы тухай эзэн богд х ө рст ө д залраад айлдсан айлдварууд тухай уншаад гайхан биширч энэ л миний хайж х ү сэн х ү лээсэн з ү йл маань м ө н гэж мэдэрч билээ. Байна.
Гэдэг х Би ү н бусдын адил явахдаа амьдарч з ө вх ө н энэ махан биеийг сайн сайхан явуулах гэж х ү нээс доор орохг ү й амьдрах Хэрэв гэж л з ү тгэж явсан сан. З үү д нойроороо, з ү рхнийхээ г ү нд ч нэг л з ү йл хайгаад эрээд явсан би гэдэг х ү н энэ орчлон хорвоод чухам юуны т ө л өө , юуг хийж б ү тээх гэж ирсэн тухайгаа эргэц үү лэн бодож ү зсэн нь Хэрэв ү г ү й . Нэгэн з ямар ү йлийг хайсаар д ө рв ө лжин хараар аялан б өө м ө рг ө л, С ү нсний ерт ө нц, мэдэх танин йн гоц гойд ү байсан ч яг юу вэ гэдгээ ч мэдэхг ү й явлаа.
Бага сургууль б ү х з ү йлс өө рсд өө л б ү тээд л сайхан л байдаг байлаа. Дээр Хэрэв гараад ажил ч сайхан эхэлж дандаа л ийм байх Хэрэв юм Хэрэв шиг бодож явсан миний амьдралд хэц үү бэрх үү д тохиох болсон. Болоод яагаад Юунаас ийм байдалд х ү рсэн эсэхийг мэд э өө хээр б явдаг боллоо. Тэд ч олигтой з ү йл зохих ү ү й. Удирдаад гэрээрээ компани орох завг ү й г ү йж явсан би гэдэг х ү н гэртээ сууж айлын эзэгтэй болсон ч хэц үү   бэрхийг туулна. Ёстой Хэрэв тавилан туулах биз гээд л удахг ү й б ү х л з ү йл сайхан болно гэж м ө р өө дн ө . Арвин их Хэрэв гэвч х ө р ө нг ө м ө нг тэй болж гийг өү ү тгээд л байв ч идэх уухаас ил үү гарахг ү й л байдаг байлаа. Б үү р нэг удаагийн аялал жуулчлалын орчинд байдаг. Хэрэв б нь Хэрэв ажил ү ү тээд сайхан явж байтал гэнэт б ү тэхээ байчихна.
 Учирг ү й з ү йл гэж ү г ү й гэж буурлууд айлддаг сан. Энэ нь ч бас үндсэн ойлголттой байдаг. Хэц үү бэрхийг ү з үү лж туулуулж н ө г өөүнэ төлбөргүй мэргэжил дээшлүүлж болно. Хатуу Хэрэв бэрхийг амьдралын
  би гэдэг х ү н чухам юу хийх Хэрэв ёстойг бит үү хэндээ өө р өө С өө асуу х б олов . Өө рийг өө би яагаад ч юм Хэрэв нэг л ү йл хийх Хэрэв ёстой Хэрэв гэх далдын з ө н совин татах Хэрэв шиг. 
Хувьд ш Миний ашин ш ү тлэгийг хүү Хэрэв ш ү тээд бишрээд байхг ү й. Христийн алиныг Будда ч ш үү тэ биширсэнг ү й. Яахав бусдын газар луу ойртоход тусална. Хэмээгч ад өө д болоход их Хэрэв Хэрэв л г ү йж байлаа гандан хийдээр. Хийж ид сайхан б ү тээх насандаа ач зээгээ ч харж амжааг ү й аав минь х ү нд ө вчн өө р шаналан байхад ээжтэйгээ би бусадтай л адил гандан хийдээр г ү йж ном сонин уншуулавч нэмэр үг ү й. Тэнгэрт халихад энэ зовлонг туулаад л байна. Эрхэм дээд насандаа хөлөө зовлоннар байна.  
Блогийг тэнгэр Удганы уншаад гэрлийн ө рг гэж б өөг болов .Очин юмсан, туслах юмсан янз б ү рийн ажилд нь Хэрэв Хэрэв оролцох юмсан гэж их Хэрэв Хэрэв л мэргэжлийн багш ажилтан балчирдаад гэр Хэрэв бүлээс гарахгүй ү й хэдэн сар болов. Туршоо Тэр ө рг өө ний сайхан балчируудтайгаа д ө рв ө лжин харын ард з ү С царайгаа харалг ү й ч анд н ө х ө д ах д С мэт танилцан дотносов. үүөө ний маань залуус янз б ү рийн насны, з ү С царайг нь Хэрэв Хэрэв харааг ү й ч эрдэм мэдлэгтэй гэгч нь Хэрэв Хэрэв аргаг ү й оюунлаг гэгээлэг х ү м үү С байлаа.  
Гэрлийн ө рг өө нд 12 сарын С үү лээр 250 дахь гиш үү н болж  элсэн орохдоо л ард олноо гэгээр үү лэх, аврах эх Дэлхийгээ ү  зэл бодол Хэрэв, хэрхэн улаач болсон, богд маань эзэн хэрхэн энэ замбад заларч ү рс биднийгээ ухааруулах гэж з ү тгэж байгаа, дэнд үү гашуун ү нэнийг ухан ойлгохдоо ард олноо гэгээр үү лж, дэлхий ээжээ аврах аялал Хэрэв жуулчлалаар явах Хэрэв боломжтой өө р өө улаач болчихно з гэж ү үү дэлсэнг ү й тусламж. Ө рг өө нд өө очихийг х ү сэн м ө р өө дс ө н би анх очиход Ави Ү жи гэдэг сайхан эмэгтэй элэгсэг дотно х
рг өө нд өө гиш үү нээр элсэхээс Жилийн ө мн ө нэгэн найзтайгаа энэ болохг ү й б ү тэхг ү й байгаа амьдралынхаа талаар асууж мэдхээр нэгэн зайран дээр Хэрэв Хэрэв очтол тэр зайран манай н ө хрыг сахиустай, авахгүй хүү Хэрэв хүүд минь муу, Жилийн дотор нэг ав гэж хэлэхэд надад anew бас л сэтгэлийн шаналал нэмэгдэж билээ.Н ө х ө р маань өө р өө б өө дээр Хэрэв очиж байснаас өө р өө болохг ү й гэж би мэдэж байсан ч цухуйлгаж ү злээ тоож авч ү зсэнг ү й. Талаар тэнгэр Тэр удгандаа захиа бичиж та минь надад туслаач гэхэд Тэнгэрх үү гийн утсыг ө гч энэ х ү нээр дамжуулж Сэлхэнцэг удгантай холбоо Хэрэв барь гэж хариу ирлээ. Тэнгэр х Тэгээд үү гийн утас руу захиа явуулж асуулгатал з ө вхө н н ө хрийн овог Хэрэв нэр өртөгтэй гэв. Нэрийг нь Хэрэв овог Хэрэв хэлээд х ү лээн байтал сахиусг ү й гэж хариу аваад ашг ү й нэг санаа зовоосон асуултандаа хариу аваад сэтгэл амрав.
Удганыхаа блогыг уншаад ихийг ойлгож, ихийг ухаарсан би дахиад л тэнгэр удгандаа өө рийн ө в ө г Дээдсээ мэдэх х ү сэлтэй явах Хэрэв болсоноо, м ө н тэнгэрт хальсан аавыгаа ү рс биднийгээ дээд Тэнгэрээс харж суугаа байх Хэрэв гэж бодож явдаг болсон тухай захиа явуултал энэ чинь з их Хэрэв ө в з ү йтэй байна гээд Сэлхэнцэг удгантай дахин холбогдоорой гэв. Өрг өө н дээр Хэрэв зорин очиж Сэлхэнцэг удгантай уулзсан би жоготой инээдээр ү д үү лэн гарав. Х ү ссэн хариугаа авч чадааг ү й юм Хэрэв шиг санагдаж байсан нь Хэрэв цаг нь Хэрэв болоог ү й болхоор хэлээг ү й нарийн учир цаана нь Хэрэв байсан байж.
Монгол газар Хэрэв тэнгэр дуудлага ү гээ хэлж наран ээжийгээ амьтайг мэдэрч ойр дотны ах д үү С, анд найзууд, танихг таних ү й х ү м үү ст ойлгуулах талаар ярьж тараах таниулах материалыг боломжоороо тараан байв . Тэгсэн шимтэн шохоорхох нь ховор багш. Анх Бат-эрдэмтэний цуврал Отгон лекцийг сонсоод энэ х ү н ү нэнийг ярьж байна гэж шимтэн ү зэж байсан нь Хэрэв бидний уншиж судлаж буй алтан судрын т алаар  байсан юм Хэрэв. Тэр ү ед л би хэзээ нэгэн цагт энэ б ү хнийг бусдад т ү гээх юм Хэрэв шиг санагдаж байсан ч өө рийг өө голж чамлаж байсан нь Хэрэв аргаг ү й ч байж. Нь Хэрэв авч Номыг унших боломж Хэрэв гарахг ү й байсан нь Хэрэв эх номыг нь Хэрэв уншиж судлах ёстой Хэрэв байж.  
Нэгэн гэнэт ө д ө р Тэнгэрх үү таныг  за-д б үгэхэд б ртгэлээ өө н баяр болсон би ө рг өө нийх өө ү  
хэзээ нэгэн ж ө д ө р уулзана ДАА гэж бодохоос цаашг ү й байлаа.
2012 оны 04 07нд З сарын ү рх хайрханаа тахин а гэхэд ө мн ө нь Хэрэв болох Хэрэв алтан судрын тайлалд очих гэсэн боловч хотын байруун захаас явсаар очтол аль хэдийн эхэлсэн байсан тул орж чадсанг ү й гадаа нь Хэрэв тарахыг х ү лээн зогсов. Гарч ирсэн Тараад Ө рг өө ний залуустайгаа х ү лээн зогсох Хэрэв унаандаа суун зорьсон газрын з ү гтээ х ө дл ө в. Явах замд з ү с царайгаа мэдэх үч д й ө рв ө лжин хараар аль хэдийн танил болсон сар эгчтэйгээ, Нуураа нуур найзтайгаа х   өө д догдлоод явчихав. Тэнгэр минь Ээ гэж тэнгэр удган маань байна гэж з ө н совин минь хэлэн байв. Ингэж л тэнгэр Удгантайгаа, Эзэн Богдтойгоо анх уулзан , м ө р өө д ө л минь зэрэг зэрэг биелэн б өө н баяр х өө р болж билээ. Богдийгоо х эзэн ү рээлэн суусан балчир бидний з ү рх догдлон х ү йтнийг ч ү л ажран д ө х ө н, мэндийг нь Хэрэв амар эрэх ү рстэй энгийн Хэрэв х үү рнэхийг нь Хэрэв сонсон суусан цаг мө ч чадалгүй нисэх онгоц байна. Тахилгын дараа Хайрханы ө рг өө ний балчирууд бид тэнгэр Удгантайгаа уулзахг ү йгээр явчиж чадсанг ү й. Ө рг өө нд өө ирж эгэлхэн дотнохон Удгантайгаа халуун дотно яриа Хэрэв ө рН үү лж билээ.Тэр ү ед их Хэрэв орой болсон байгаад балчирхан ү рсдээ яарсан би даан ч дуустал нь Хэрэв байж чадсанг ү й нь Хэрэв харамсалтай. Богд маань эзэн гайхалтай энгийн Хэрэв м ө ртл өө агуу х ү н билээ. Та минь үрс биднийгээ, дэлхийгээ гээд эх ирсэнд тэнгэр эцэгтээ талархан м ө рг ө е. Уулзах ёстой, учрах ёстой, уулзаж байх ёстой гэсэн утга.
Т тэнгэрийн амгатай ү рс гэдэг чинь өө р л байдаг гэж бодож ө мн ө нь Хэрэв олон б өө дээр Хэрэв очин байсан ч нэг нь Хэрэв ч чи б өө болно гэж хэлж байгааг ү й болхоор тэр талаар боддог ч ү г ү й байлаа. Тэнгэр Удгантайгаа Эзэн Богдтойгоо 05 сарын 05 уулзсан тэр нд нэгэн уулзалтан дээр Хэрэв өө рийг өө улаач болох Хэрэв ёстой Хэрэв гэдгээ ө нд өби догдолсон Ө рг өө ний з ө вл тэй золгон ө х Сэлхэнцэг у дганаасаа асуутал таны хугацаа Хэрэв арай болоог ү й байсан юмаа гэв.  Х Буурлуудаа ү лээн авах Хэрэв хугацаа Хэрэв нь Хэрэв болоог ү й хүү Хэрэв тэр ү ед нь Хэрэв учир нь Хэрэв олдох биз гээд бусдаас нуун  
рг өө ний д ө нг ө ж Буурлуудаа х ү лээн авсан яруу тод Хэрэв үеэл ах маань буурал Дээдсээ буулгах гэтэл т ү шээг ү й болчихоод байна т ү шээ хийж ө г өө ч гэхэд нь Хэрэв з ө вш өө рс ө н би т ү шээг нь Хэрэв хийж ө г ө х болсон юм Хэрэв. Х энгийн Хэрэв ө үү дийг т ү шин байсандаа би азтай  хийгээд хувьтай х ү н билээ. Х Энэ ү ний ачаар би тодорхой Хэрэв ойлголттой болж, ү йлээ саадг ү й т ү ргэн хийж б өө х ү ний зовлон жаргалын талаар цухасхан ч гэсэн бодитойгоор мэдэж авч билээ. Биднийгээ балчир өө рийн ү рс, д үү нар шиг хайрлан байдаг яруу тод Хэрэв үеэл ах маань энэ тухайгаа т үү хэндээ бичих биз ээ.
Маань болоог хугацаа Хэрэв ү й гээд ү р минь ү йлээ хийх Хэрэв болсон байна гэж дуулаад з ү рх сэтгэл минь нэгэнт сонгосон, м ө н буурал дээдэс ү рд минь туслах ёстой Хэрэв х ү н хэмээн хэлэн байсан Сэлхэнцэг Удганаараа ө вг ө д буурлуудынхаа туршлагын талаар санаа зовох асуудал. Ө нд ө р дээд буурлуудтай минь золгуулсан Их Удгандаа талархаад ч баршг ү й. 

Энэ арван Далимд сар тээж ангир уургаараа тэжээн алагхан Дэлхийд т ө р үү лсэн ачит ээж тунгалаг тандаа баярлахын дээдээр баярлаж, хайрлана хайрлахын дээдээр ү р нь Хэрэв Хэрэв. Эхэндээ ээж минь ү р намайгаа ойлгохг ү й дэмжихг ү й байсан ч яагаад ч юм Хэрэв Хэрэв гэнэт ойлгон буурлуудын ү йлийг эхэл дээ гээд өө р өө м ө нг ө г ү й ч гэсэн чадах ядахаараа олжө г ө х ө ү д би Би хНар маань С чадах чадахаараа боломж Хэрэв Хэрэв боломжоороо хэд гурваар нь Хэрэв Хэрэв нийл үү лсээр буурлуудаа буулгаж билээ. Д Тусласан ах үү С, т ө р ө л садангууд, х сайн санаатай ү м үү сдээ их Хэрэв Хэрэв баярлалаа.
Ө нд ө р дээд буурлуудаа х ү н ү рс бид аав ээж, д ах үү сээ дагуулан босох Хэрэв газраа ирэв. Ирэнг үү т ү йл маань эхэлж тэнгэр эцэгт мэд үү лэн эхний ө др өө гадас улаач болон мандах наран улаач андууд маань Ө нд ө р дээд үү дээ х ү лээн авч б өө н баяр х өө р болон байлаа. Нь Хэрэв хан маргааш хавцал улаач бидэн хоёр Ө дээ х ү лээн авч аав ээж, д ах үү нараа баярлуулан байв. Маань Багшийн Ө нд ө р дээд буурлууд буун улаач ү рс бидний нэгэн газар Хэрэв нэгэн гарагт хамт босон анд бололцохын учрыг тайлан ө г ө в.  Ү рс бидний Ө нд ө р дээд үү д энэ ү ед ч тэр ө нг ө рс ө н тэртээх ү ед ч тэр анд н ө х ө д ахан д үү С байж их Хэрэв Ү йлийн т ө л өө з өө ү тгэх тавилантай байж. Гэхээс гайхалтай өө р юу хэлэх билээ.
Буулгаад хэдхэн Буурлуудаа хонож байсан би говь руу Их газрын чулуу болон өө ш манхан руу Дээдэстэйгээ ө рг өө ний улаач ү рстэйгээ явлаа. Сайхан сэтгэлтэй хүмүүс, сайхан сэтгэлтэй хүмүүс. Хатан эжий нартай морилон холбоо. Маань бууснаасаа Буурлууд хойш дуугарахг ү й, алдан байсан санаа тэд эрч х ү чээр д үү рэх шиг анд н ө х ө дтэйглдсэн түшээг минь хийж байгаа орчлонд хосоороо явах заяатай ихэр төрсөн дүү Ихбаяр минь өөдөсхөн балчир үрсийг минь харан үлдэж билээ. Дүү бид хоёрын зүрх сэтгэл нэг байдаг билээ.  
АЛДАА ОНОО БҮӨРШӨӨН СОЁОРХ. Замбын балчир бид Өөш манханд болсон муу сүнснүүдтэй хийсэн тулаанд хамт байсан ч, хамтдаа тулалдаж чадаагүйдээ харамсаад барахгүй нь.
Өргөөний Анхны Их хуралдай маань  2012 оны 09 дүгээр сар 22 нд болж балчир үрс бид хийсэн бүтээсэн бүхнээ, хийх бүтээхээ тайлагнан байсан нь бахархалтай бөгөөд дурсамжаар дүүрэн байлаа. Дараа нь 13-р зуун хэмээх жуулчны баазад очин Эзэн Богдтойгоо хамт Нар, Галын тахилгаа хийж билээ. Тэнд очсон үрс их л өндөр сэтгэгдэлтэй ирсэнийг өөрийн чихээрээ сонсон байхад  их л таатай  санагдасныг хэлэх юун.
Дээдийн дээд буурлууд маань энэ замбад үйлээ хийх гээд өчнөөн зуун жилийн тэртээгээс морилон байхад өчүүхэн үр би  саад хийх эрхгүй билээ.  Гэрлийн өргөөний балчирууд бүгдээрээ шахуу л өндөр Дээдүүдээ хүлээн авсан нь сэтгэл зүрхнийхээ дуудлагаар нэгэн газар цуглах Тэнгэрийн даалгавар бизээ.Энэ үйлдээ зүтгэх л  миний үүрэг энэ өнгөт орчлонд төрсөний заяа тавилан. Биднийг шинэ эринийг эхлүүлэх шинэ мянганыг тосон авах , хар муу бүхнийг устгаж сүү мэт цэвэр орчлонд наран ээжийг угтах тавилан хүлээн байгаа.
Балчир улаач би үлгэрийн  ертөнцөд аль хэдийн уусан оржээ. Их Монголын маань Хаад, хатдууд, өрлөг баатар жанжидтай өнөө замбад уулзан учрах нь үнэхээр гайхалтай. Бөөгийн ертөнц үнэхээр сонин. Бид үнэхээр Тэнгэрийн үрс ажээ. Энэ дэлхий ээжийн маань бүхий л зүйлс амьтай,  элс шороо чулуу бүхэн эзэнтэй, наран, саран, одод орчлон ертөнц хүмүүн биднийг харан хайрлан байдаг гэдгийг мэдэрнэм. Зүрх сэтгэл минь уярч Өнд үүөр Дүүгийн сайн сайхан сэтгэл мэдрэлийн талаарх мэдээлэл.
сэл би.