Эрэгцүүлэл-37 2017.11.06

МТТТ-164. Дэс 22-т: Бас АлЭнХоо эх таван хөвүүддээн Сүегэр үг өгүүлрүүн... Сүегэр үгс гэдэг нь Сургааль үгс гэсэн утгатай. Сүү дүүргэх мэт үгс гэнэ. Хэрхэн яаж өгүүлэх вэ? Хэрхэн яаж үрсэд ойлгуулах вэ? Хэмээх Арга ухаан өөрөө их чухал болой гэжээ. 
Эндээс харахад сүү дүүргэх мэт үгс гэдэг нь анхаарал татах юм. Сүү гэдэг нь юу юм бол? Яагаад үгийг сүүтэй зүйрлэн хэлнэ вэ? Домчийн сударт бүх уураг дотроос хөнөөлгүйгээр гаргагч уураг бол сүү. Сүү нь хайраас ялгарах хайхамшигт уураг гэжээ. Тэгэхээр хайрыг яаж илэрхийлсэн болохоороо Сүегэр үгс болсон байж болох вэ? Ямар хайрыг сүегэрт оруулсан байх вэ? Гэтэл Хатдын сударт 9 хайр байгаа шүү дээ. Тэгэхээр хайр гэдэг үг, түүний цаана ямар суу ухаан байна вэ? Ер нь Монголын түүх бол суу ухааныг ярих болчихоод байгаа биз дээ. 
Алтан сударт: Наран сарантай зэрэгцэн амин эрчим өгөгч сүүн сэтгэлийг нь мэдэрч гэх үгс бий. Нар саргүйгээр яагаад сүүн эрчим байж болохгүй гэж? Тэгэхээр сүүн эрчим гэж яагаад нар сартай заавал холбогддог юм бэ?
Энэ л сүүн сэтгэл сүү мэт үгс хоёр холбоотой юу? Сүү мэт сэтгэлээс сүү мэт үгс гардаг байх нь ээ? Тэгвэл сүү мэт хайрын үг байдаг юм бол хөө мэт хар үгс нь бас л байх нь ээ дээ. Тэгвэл сэтгэлийг харлуулах үг гэдэг юуг хэлэх вэ? Сударт зовлонгийн чангыг жаргалд тооцох гэж үг бий. Гэтэл өөрийн алдаа намайг хорлох гэх үг бий. Тэгэхээр үүн дээр хайрыг бид яаж харах юм бол? Яадаг ч байсан хайрын тухай яагаад түүхэнд оруулдаг юм бол? Тэгвэл сүү мэт хайрын үгийг андуурч бодох нь бас байх нь уу? Хөө мэт үгийг бас л эндүүрч болно гэсэн үг үү? Энэ юу болчихов? Тэгвэл хайран дотор төөрөх гэж байх уу? Төөрөх болсон шалтгаан нь юу юм бол? Төөрөхгүй гэхээр яах юм бол? Тэгэхээр хайр гэдэг маань хариуцлага болж таарч байна уу? Сударт бичсэнээр гэнэдэж болох ч харин донгио хүлцэнгүй байж болохгүй гэх үгс бий. Утга агуулгыг нь ухан ойлгоход ч бас асуудал ч гарах нь ээ дээ. 
АлэнХоо эх үрсээ ухааруулахдаа ийнхүү сүү мэт үгсийг хэлжээ. Яагаад сүегэр үг хэлэх болов? Яавал сүегэр үгсийг хэлдэг юм бол? Үр хүүхдүүд нь сүүгээр хүлээн авсан уу? Энэ нь бас ээдрээтэй байна уу? Яахаараа сургааль үгийг хэлж, яавал энгийн үгсийг хэлдэг юм бол? Ингэхэд үгс гэдэг яахаараа ийм ялгаатай болчихдог юм бол? Эхийн санаа үрд, Үрийн санаа ууланд гэх зүйр үг бий. Тэгэхээр эх хүн үрдээ сайн сайхныг хүсдэг гэдгээр харах юм бол эх үрийн хооронд буруу зөрүү үгийг хэлж болохгүй нь гэж харвал яадаг бол? Үүнийг л бид мартаад гоё сайхан үгэнд хууртаад эхийн хайрыг, үрийн хайрыг олж харахгүй байгаа юм биш биз? Эр эмийн хооронд илжиг бүү жороол гэж байхад түүнээс илүү хариуцлага шаардсан үгийн утга бол эх үрийн хооронд хэн ч орж болохгүй түүхийн хайрын агуулга гарч байх шиг.
Харин үрс нь болсон бид үүнийгээ ухах ухаан бий бил үү? Өнөөгийн эцэг эхчүүд, үрс балчирууд үүнийгээ мэддэг бил үү? Сүегэр үг гэдгийг Их Бэхт Дээдэс МТТТ-д хэлэхдээ сургааль үгээс ч том үг. Үг хэл зүйн соёл, Хэрэглээ, Ухаарал, Уран хайлал олноо энэ ухаанд багтана гэж хэлсэн байх юм. Тэгэхээр сургааль яагаад гологдчихов? Яагаад ийм үгийг хэлэх болов? Бид үүнийг түүхээс олж харах нь ямар учиртай юм бол? Ингэхэд Үг гэдэг нь чухам юу юм бол? Монгол зүйр үгэнд ч тэр "Хүн хэлээрээ, Мал хөлөөрөө" гэдэг. МТТТ-279д: Үг бол үгзүй, оюун ухаан бодол, мэдрэмжийг бусдад өртөөлөх авиалбар хэрэгсэл гэжээ. Нэг үгэн ийнхүү таван утга гаргадаг нь юу юм бол?
Бусдад өртөөлөх үүрэгтэй энэхүү үг хэмээх нь тэгвэл их л чухал үүрэгтэй байх нь ээ. Бие биентэйгээ ойлголцож, өөрийгөө илэрхийлж, бусдыг тодлох энэ үгний үнэ цэнэ нь өөрөө амьдралд бий болдог ч байх нь ээ.
Сударт өртөөлөгчдийг ол гэсэн үг байдаг. Тэгэхээр энэ юу болчихов? Өртөөлөгчдийн ач холбогдол юу юм бол? Өртөөлөгчийг үнэ цэнэгүй болгочихвол яах юм бол? Ингэхэд Үгийг яах гэж өртөөлдөг байх нь вэ? Хов үгийг өртөөлөх нь гэж байх нь уу? Ямар үг дээр түүх маань тодотгол болж явах юм бол?
МТТТ-166д: Ухах хүнд нэг үг ч үнэтэй, уцаарлах хүнд мянган үг ч үнэгүй гэж зүйр цэцэн үг байх юм. Сударт: Үг хорьж устгал гэх үг бас бий. Тэгэхээр сүегэр гэдэг үг маань өртөөлөл дээр бас устгал дээр ч хүрээд ирлээ. Энэ хоёрын дунд эвлэрлийг яаж хийх юм бол? Нөгөө сүегэр үг маань явсаар байгаад эвлэрлийг шаарддаг үг болж байгаа юм биш үү?
Тэгэхээр аливаа зүйлийн үнэ цэнэ юун дээр гарч ирнэ вэ? Хүнээсээ хамаарч гарч ирээд байна уу? Хүний сайны оролцоо дээр л үнэ цэнэ гарч ирээд байх ч шиг. Ухахгүй бол үнэтэй үг ч үнэ цэнэ алдах нь л дээ? Хэрэглэхгүй бол түүнээс ч дор юм болох нь уу? Бидний "Үгэн үнэ цэн"э хэмээн ТББ маань ийнхүү үгэн дээр ажиглалт хийх гэж, түүнд учиг юу байна, энэ юу хэлж байна вэ хэмээн асуулт тавьж цуврал эмхэтгэлүүдээ гаргасан билээ. Тэгэхээр монгол үг өөрөө олон утга агуулж, оюун ухааныг илтгэж, хэрхэн хэрэглэх, хэрхэн ухааруулах, хэрхэн уран сайхнаар өгүүлэх вэ гэдгээр гарцаагүй л ухааныг шаарддаг бололтой. МТТТ-д Үр хурвал ухаан, үүл хурвал бороо гэх зүйр үг бас л байх юм.