2024.01.01

Сонор мөнгөн үзүүрт

Сувд эрдэнийн далайд

Бөөр бөөрөндөө нийлэн

Бүлэг болон учралдан

Сүүл дарах чимээ

Суурийг улдан битүүлэхэд

Өндөр тэнгэрээс буудал цэгцэрч

Өр зүрхэнд хайр цацруулму

Хөх монголын та бүхэнд

Хүрэх алсын золбоог хүсье

Шинэ жилээр 2021.12.31

Гэрэлт нар, гэгээн хүсэлтэн

Болд сэтгэлт болор мичидтэн

Ахас ихэст ачтан энэрэлтэнд

Хүрээлэн эргэх эх дэлхий

Айлсан буй оны дүрээр

Хүсэл юуг тольдон сонордон

Баясал бодрол түүхийг илгээн

Бат итгэлийг түгээн байх шиг.

Үрс нь ивээлээ илгээх болтухай

Ард нь хайраа өгөх болтухай

Ачтан нь ачлалаа өргөх болтухай

Одод нь орчилоо бататгах болтухай 

Эргэн ирсэн үр минь

Эжий ааваан баярлуулж Элэг зүрхийг зөөллөн Энх оршихуйг ухуулан Эргэн ирсэн үр минь Эгч ах нь тосон Эвийлж хайрлан мишээхэд нь Эрвэгэр жаахан харцаараа Инээд цалгиасан үр минь Тэнгэрт өргөсөн андгай минь Тэвэрт багтах хүсэл минь Тэртээх цагийн аясыг Тээж ирсэн үр минь Тэргэл саранг алсраан Тэнүүн заяаг ухуулан Тавилан юуг сануулан Таарч оносон алаг минь Най тухтай учруулж Надад бодлыг ургуулж Насыг зөөллөсөн үр минь Наашлах цагийн түүчээ минь Эжий нь үрдээ дуугаа дуулъя Эцэг нь үрдээ өчилөө өчье Эгч нь дүүгээ эрхлүүлж үнсье Ах нь дүүгээ аргадан асаръя Хүмүүн заяаг өндөрт өргөн Хүслээн гүйцээн дэвэн нисээрэй Хүүний аайг нартад мэдрүүлж Хүрэх алсаа товчлон дүүлээрэй

Шинэ оны мэнд хүргэе

 

Байгал дэлхийн эргэх тойрогт

Баатар он эргэн хуйлархад

Бичигт хуйлаас нэмэгдэн нэмэгдэн

Бидэн түүх үгээ өгүүлмү.

Эрт цагийн эрчмээ санагалзан

Эрс хөвүүд тэмүүлэх болтухай

Эхнэр охид дэмнэн бэлгэдэн

Элгүн түмнээ сахин байтухай

Ирээдүй хойчоо бататган орштухай

2020.12.31 11:17 үед

Цуурайтмой 2018.11.26

Үндэсээ авсан мод ургадаг шиг
Үрс балчираа үлдээх үүсгэл
Түмэнтээ үргэлжлэх түүхийн нугачаанд 
Түүчээлж бас дуудаж сэрээх шиг ээ
Алсын замд давхиа угтан
Алдар сэргээн хүчийг ундраан
Тоо утгат бялхам сэтгэхүйд
Тоолол болон зүрхэнд бадамлахуйд
Эрчээ авсан урсгалд бөхлөх
Эх нутгийн маань заяа тавиланд
Ээвэр дулаан наран мандан
Эгнэгт дуурсгах нэрс цуурайтмой

Ухаарнам

Сүүдрээс гэрэлд гарах түүхийн жимд
Сүргээр амьдрах хүмүүний замаар
Алаг чулуутаар хослох нэрэнд 
Аажим уусан шингэх мэтээ
Дэргэд минь нэр тань дутах мэт дагана
Дэврүүн бодолд үүсгэл болж нэвтэрнэ
Дуусашгүй түүхийг наран мэт гэрэлтүүлнэ
Далай мэт сүр нь зүрхэнд шивнэгдэнэ
Бодохын төдийд хайр мэт ундарна
Буурал орчлонг итгэлээр хөгөлнө
Будрах цас мэт зөөлнөөр илбэхүйд
Бидрэн хайсан гарц тодорно
Ай дуулал болон хөг нэмэхэд тань
Алаг зүрх минь уяран хайлж
Эх нутгийн минь заяа тавилан
Энх мэндийн ерөөлтэйг ухаарнам

Эрэгцүүлэл-46 2018.02.04

Аян замд явах зуур бидний хэдэн хүний дунд нэгний маань сахарын өвчнөөс болж нэгэн өрнүүн яриа эхэлсэн юм. Тэр хүн маань олон жил японд очиж, жилийн бараг тэн хагасыг тэнд амьдардаг гэв. Япон танд таалагддаг уу гэхэд, тийм ээ гэв. Тэгээд юу нь таалагдав гэж асуухад тэдний хоол хүнс нь эрүүл гэж хэлэв. Тэгвэл тэр хүний эрүүл гэх харь хоол унд бидэнд юуг өгүүлнэ вэ? Эрүүл хоол хүнс идээд яагаад өвдчихөв? Бусдын бүхнийг сайхан гээд бид юу хожив, юугаараа хожигдсон юм бол? Өөрийн гэх бүхнээ үгүйсгээд бас юунд хүрсэн юм бол, юуг алдсан юм бол? "Өөрийн нутгийн амьсгал нь дулаан, өөрийн нутгийн чулуу нь хүртэл зөөлөн" гэх үг байдаг. Энэ юу болчихов? Монгол Домчийн сударт Эртний монголчууд сахрын өвчлөлөөр өвдөх нь маш ховор, цээрлэлээр ирдэг байсан ч харин өнөөгийн бид олон уураг холилдуулан идсэнээс болж энэхүү өвчин ихээр дэлгэрсэн талаар бичсэн байх юм. Гэтэл одоо цагт сахарын өвчлөл цөөхөн байж таарах нь уу? Тэгэхээр энэ сахрын өвчин маань буруу хооллолтоос болж өвддөг байх нь л дээ. Хүүхэд байхдаа энэ өвчний талаар бараг сонсож байгаагүй ч харин сүүлийн үед эрс ихэссэн нь энэ л өвчин бидний хоол хүнс, байгал цаг ууртай гарцаагүй л хамааралтай байх нь ээ дээ. Тэгээд тэр хүнд би танд хэдэн үг хэлэх үү гээд Эзэн хааны маань үг байдаг. Өөрийн хийсэн хоолоо идэж, өөрийн оёсон хувцасаа өмстүхэй. Эс бөгөөс бусдын идэш, хөндлөнгийн боол болно гэж хэлсэн юм даа гэхэд хажууд байсан нэг эгч маань ихэд сайхнаар хүлээн авч тэгэлгүй яахав бид өөрсдөө бүхнээ хийдэг болсон байхад амьдрал дээшлээд ирнэ хэмээн хэлж билээ. Тэгж хэлэхэд тэнд бүх хүмүүст тааламжтай байсан бололтой бүгд л ярианд оролцов. Ийнхүү хэлсэн үгийг тосон авах гэдэг ямар ч их утга учиртай юм бэ дээ. Тосон авах гэдгээ бид хэрхэн хардаг юм бол? ГӨ дээр ирсэн л юм бол өнгөрсөнөө хараач, маргаашийг угтаач гэдэг дээр тосон авах нь гарч ирдэг юм биш үү? Тэгэхээр тосон авах гэдэг нь засах ухаанаар орж ирж байх шиг. Гэтэл нөгөө сахарын өвчин маань ариусгалаа орж хараагүйн шийтгэл ч юм шиг.

Эрэгцүүлэл-45 2018.01.29

 Харь нутагт хэдүүлээ явж байхад нэг залуу маань утаанаас салах амархан гэж хэллээ. Яаж хэмээн асуувал Богд уулыг нүхэлвэл агаарын урсгал утааг хөөнө гэх юм. Уул усаа оролдож болохгүй, Богд уул хэмээн нэрэнд нь хүртэл учир бий гэж хэлэхэд бидэнтэй хамт явсан нэг эгч маань мөн эрс эсэргүүцэн бид энэ уулаа хөндөж огт болохгүй, олон түмэн маань үүнийг зөвшөөрөхгүй гэж билээ. Ухна гэж хэлэх нь байхад болохгүй шүү хэмээн хэлдэг нь бас байгаа нь таатай сонсогдсоныг хэлэх юун. Үүнд л монгол хүний утга учир оршоод байна уу даа. Гэтэл нөгөө залуу бид хөндөөд байшин барилга барьчихсан л биз дээ гэж барьцаа оруулж ирэх нь юу вэ? Алдсан алдааг улам дэвэргэх хэрэг байна уу? Сударт Бид уул устайгаа хэрхэн харьцан түүнийгээ хашин хамгаалж явсан талаар бичихдээ уул, тал, хээр, цөлд тохирсон тусгаар тогтнолын жамтай гэсэн байх юм. Тэгэхээр бид өөрсөддөө тохируулах нь юу болж таарав? Уул усандаа тохирч амьдрах нь жам байх нь гэж харах нь ээ дээ. Гэтэл ухахыг оруулж ирэх нь сонин санагдахгүй гэж үү? 
Ийнхүү МТТТ-д үүнийг өгүүлэхдээ эртний нэгэн отог уулыг нүхэлж гараад уулын нэхэлд отог овгоороо өртсөн талаар гашуун түүхийг бичсэн байдаг. Түүний тухай судраас учрыг нь хайтал нь үр удам дээр нь янз ургацаг, хавдар үүсгэдэг гэсэн байх юм. Үүнээс бид сургалт авах нь зөв юм биш үү? Өнөөдөр бид уулаа ухаад алдсан нь юу юм бол? Онох нь юу юм бол? Үр хойчдоо тийм л гашуун зовлонг үлдээх, өөрөө жаргах нь сайхан гэж үү? Сударт ийм л гай зовлон ирэхэд уйлж гуниад нэмэргүй. Өвүг дээдэсийнхээ өв их ухаанд суралцаж байж аврагдана хэмээн бичсэн байдаг. Энэ нь өнөө цагт бидэнд ирсэн сэрэмжийг хэрхэн хүлээн авахаас цаашдын зам мөр маань хамаарах юм биш үү?

Эрэгцүүлэл-44: 2018.01.28

Өмнөх бичвэрүүддээ бичсэнчлэн ГӨ-нд ирсэн бидний давуу нь юу юм бэ, дутуу нь юу юм бэ гэх тэр л асуултын эрэл хайгуул хаанаас хаа хүргэх юм бол? Бид асуултандаа хариу авч чадаж байгаа болов уу? Ямар асуултыг яагаад бид эрэл болгон гарган ирдэг юм бол? ГӨ-нд Хүлгэндэй гэх хүний Монгол сэтгэлгээ гэж юу юм бол асуултанд Юүндэн Жалбаасүрэн гэдэг хүн мундаг өвүг дээдэс гэх мөртлөө бас аль баларсан өнгөрсөн Чингис хаан гэх юм. Аль өвүг дээдэс мундаг, харин аль нь өнгөрсөн баларсан нь юм бол? Бид тэднээрээ бахдан бахархах эсвэл жишин сурлагажих нь зөв үү? Буруу юу? Сударт Хаад алджээ гэх үг бас бий, алдаа нь байх юм бол оноо нь бас байх нь ээ дээ. Тэд юун дээр алдав? Юун дээр онов? Тэр л алдаа юуг дагуулав? Оноо нь юунд хүргэв? Харин бидний давуу нь энэ л алдаа оноог танин мэдэж чадах нь байж болох уу? Давуугаа мэдэх нь тэгвэл юу болж таарав? Харин бидний дутуу нь юу юм бол? Дутуугаа бид мэдэх гэж асуултын эрэлд морддог байж болох уу? Сударт мөн Иргүн артай хүүн нар байхад хааны алдааг засна гэх үг бас л байх юм. Тэгэхээр хааны алдааг бас засах боломжтой байх нь уу? Тэгэхээр хүн, хүмүүн, хүүн гэх нь шатлал болж таарав уу? Эсвэл дэвшил гэж үзэхээр хүн өөрөө дэвшил, хүүн гэдэг нь хүмүүний дэвшил болж таарав уу? Тэгэхээр бид нар хүн дээрээ явна уу, хүмүүн дээрээ явна уу, хүүн дээрээ байна уу? Ингээд харахаар боловсролын төвшин нь өөр байгаа биз?
Саяхан Харь нутагт хэд хоног яваад ирэхэд хамт явж хүмүүс тэндэхийн өндөр өндөр байшин сав сүндэрлэн, алт эрдэнэс, хувцас хунар эдлэл, үнэт гэх зүйлсийг сайхан гэх юм. Бүгдийг өөрсдийн хүсэлд таацуулах гэсэн хүн төрөлхтөний хүсэл үнэхээр тэнд харагдах юм. 
Бөөгийн Товчооны 72-р хуудсанд бичихдээ Гэрлэн хэмийг шингээх тусмаа орчлын үнэн мөнийг олох огоуул бие гэмээн энэ л өв соёлын сайхан гэдэг дээр оруулж оруулж байна уу гэж би харлаа. Үүнийг л та бид анзаараагүйгээсээ болоод ямар их юмыг алддаг ч юм бэ дээ.

Эрэгцүүлэл- 43 2017.12.17

МТТТ-204т:
Ар арцалдан, дур мэдэлцэн
ОроНар, Хонхотан, АрУл-д
Сөнид, Хабтурхас, Гэнигэс овогтон тэд болов.
Сайн мууг хольж, сайхан муухайг алдуулж, шинэчлэл нэрийн дор шүтээдийг хилэгнүүлсэн, ардын зүхлийг авсан иймэн үе байлаа гэж бичсэн байх юм. Гэтэл бөөгийн судрын 364т: Хоогчин эмгүн хэлэхдээ Энэ бөөлөөгөө ойлгохгүй Яах гэж бөөлөөд байгаагаа ойлгохгүй байна гэжээ. Тэгвэл 204 дэх хуудасны хүмүүс юуг яах гэж харсан байх нь вэ?
Отог овог үүсэхэд ардын зүхлийг яагаад авсан байх юм бол? Яасан болоод ардын зүхэл бий болчихов? Одоо энэ цагт бид үүнийг бодох ёстой юу? Хамгийн гол нь үхэх өдрийг үнэтэй байлгахын төлөө амьдардаг юм гэжээ. Тэгэхээр үнэ цэнэ гэдэг юу болчихов оо? Гэтэл энэ сударт Өнөөдрийн үнэ цэнэ гэж байдаггүй харийн мөнхийн үнэ цэнэ гэж байдаг талаар бичжээ_ тэгэхээр бид энэ талаар судалж бичих хэрэгтэй болчихов уу даа. Тийм ч их сэтгэлийн хөөрлөөр явчихгүй болчихов оо доо.
Дахин хэлэхэд Зүхэл гэдэг нь яагаад энд гарч ирэв? Юу болсон юм бол? Яагаад отог омгууд салж бас нийлдэг юм бол? Тэр яагаад зүхэлтэй холбогдчихов? Нэг талаар зүхэл байхад нөгөө талаар зүхлийн эсрэг юу байж болох вж? Өргөөний бид хэрхэн талархалыг харах юм бол? Өнөөдөр бидний үйл хэрэг мөн бидний гаргасан судрууд зүхэл эсвэл гавьяаны алийг авч байгаа юм бол доо? Тэгэхээр гавьяаны талаар гэхээр удам нь орж ирж байх шиг. Удам нь байж байж тайван амьдарна гэхээр бас л сонин зүйл байна уу даа. Үүнд нь бид хэрхэн анхаарах нь юунд сайнаар нөлөөлөх юм бол доо? Бид сайны төлөө яваад байгаа гэсэн биз дээ? Сударт: Угтан мэдэж, тосон бэлдэн, тэсэн магад гарах гэсэн утга бас байгаад л байдаг л даа. Ямартай ч үгээ бэлдэх нь ээ дээ. Харин Монгол хатдын онгон түүхийн гялбаа сударт -78д
Самар хатан:Иймээс ачлалт хатан гэхийн учгаар түүний өмнө ямар олон хатдын ачлал байсныг дурдаад байгаа юм. Тэр зовлон туулсан хатан бүхний хүсэл МандУухай дээр биeлж, Монгол орон түр ч болов амар амгалан болсон гэжээ. Ингээд харахад эвлэн нийлэх дээр хүсэл бүхэн нийлж байгаа нь ард олон амар амгалан, элэг бүтэн орших гэдэг нь гарч ирэх нь ээ дээ. Гэр бүл дээр ч гэсэн эхнэр нөхөр салж, үрс балчираа уйлуулах нь тийм сайхан гэж үү? Аав ээжтэйгээ амар амгалан байж нь яаж харсан ч сайхан байх гаад байна л даа. Ардын үгэнд ч тэр сэгсгэр гэсэн ч ээж минь, сиймхий ч гэсэн гэр минь гэдэг шүү дээ. Харин энэ талаар хатдын судар162-т бичсэнээр бол: Нэгэн заяа хазайгаад ирэхэд Нэгэн багана нөгөөдөө Захирагдан далхийх лугаа адил Саарыг үзэх жамтай гэжээ. Тэгэхээр гэр бүлд ч гэсэн зүхэл гээч заяа нь хазайхад ороод ирэх нь л дээ. Тэгвэл бид мөнхийн холбоосоо хэрхэн яаж холбох юм бол? Жишээ нь Алтан сударт аялгуу гэсэн үг байгаа шүү дээ. Тэгэхээр аялгуу дуу хоёр ялгаатай юу? Харин зүхэх гэдэг нь тэгвэл юуны өгүүлэмж болж таарах юм бол?

Нэгэн ТВ-р хэлж байх юм. Үүнд Уртын дууг заахдаа маш сайн дуулдаг хүнийг жишиг болгон авахаар шинээр сурч байгаа хүмүүс шантрах болох гээд байдаг талаар ярьж байх юм. Тэгэхээр урам зориг талархал гэгч юун дээр гарч ирээд байна вэ? Чадах чадахаараа дэмнэн нэгэн бүхэл болдог байх гээд байх шиг. Сударт: Дутсаныг илүүгээр нөхөх гэсэн үг бий. Тэгтэл бас л уртын дуу болон богинын дууны хооронд хэдий хэрийн зай байдаг юм бол гээд харахаар бас л сонин санагдаад байх юм. Богино дуу бол хэн ч бол чадах боломж байхад харин уртын дуу нэлээн хүсэл зорилго уйгагүй хөдөлмөр шаардаад байдаг шүү дээ. Гэтэл уртын дууг яагаад монголтой холбож өгөв? Тэгэхээр үнэ цэнэ дээр аялгуу бас л холбогдож байна аа даа. Үнэ цэнийг ил гаргах түүхийн цаг үе дээр бид амьдарч байгаа л юм бол хэн бүхэн зугтах аргагүй болох нь ээ дээ. Түүхэн цагийн шаардлага гэж нэг юм байдаг юм болов уу?

Эрэгцүүлэл-42 2017.12.10

 
Өмнөх бичвэртэй холбогдон бичихэд үхэл гэх зүйл чухам юу юм бэ гээд харахаар судар сөхвөл мөхөл гэсэн үг байх юм. Тэгэхээр үхэл мөхөл гэх зүйл яалгаатай болж таарав уу? Яахаараа ялгаатай болчихов? Яалгаж байгаа байгаа учраас цаана нь гарцыг нь хармаар ч юм шиг санагдсан нь сонин. Энэ нь МТТТ-д 52д 
- Чин үнэн нь: Хаадын хаан
- Чу Гис үнэн нь: Хүслийн зүйг удирдагч
- Хажира үнэн нь: Эх дэлхийг залаалах эрхэм нэгэн хүү. Хатуу үнэн мөн байгаа биз. Хүн бүрт өөрийн хүслийг тулгаж буй учраас хатуу үнэн мөн биз дээ. Би ийм баймаар байна, та нар ингээдэх гээд хатуу биз дээ. Заавал тэр хүний хүслээр байх ёстой юм уу тааламжгүй шүү дээ. Ийм л учиртай гэж бичсэн байх юм. Энэ юу болчихов? Бидэнд тааламжгүй байх нь ээ дээ. Үхэл мөхөл гэх энэ зүйлд бас л бидэнд тааламжгүй шүү дээ. Тэгэхээр үүнд ямар холбоос гаргах юм бол? Ардын үгэнд тэр Үнэн үг хэлсэн хүнд хүн өшөөтэй, Үхэр унасан хүнд нохой өшөөтэй гэх үг бий. Харин сударт: Мөргүнийг билэгээр эс таниваас үхэр гэх үг бий. Тэгэхээр энд нэг тааламжгүй үгүүд байгаад л байх шиг байх юм. Энэ судар гэх үг Хааныг хэлсэнээр таалагдах, таалагдахгүйн тухайд биш тулгалт гэсэн үг болж байх юм шиг ээ. МТТТ-д Сүнс махан бодьтон шиг үхэх биш мөхдөг тул мөхөхгүйн төлөө амьдардаг юм гэсэн байх юм. Үхнэ гэдэг дараа эхлэхийн тэмдэг, мөхнө гэдэг бол ахиж он тоолол оршихуй байхгүй болохын нэр юм. Тэгэхээр яагаад махан биед үхэл гарч, сүнсэн дээр мөхөл гэх зүйл гарч ирэв ээ? Үүнийг бид хэрхэн харах юм бол? Тэгэхээр мөхөхгүйн тулд, мөхөөхгүйн тулд энэ судрууд өнөөдөр бидний гар дээр гарч ирсэн юм биш үү?

Эрэгцүүлэл-41 2017.12.03

МТТТ-164д: Атал АлЭнХоо эх үгүй болов. Атал, хэмээх нь болбоос Энэ явдлаас төд удалгүй гэсэн утгатай. Энэ юу хэлчихэв? Яагаад төд удалгүй болчихов? Яагаад үхэв гэчихэв? Энд Алтан судрын үгээс хайвал үхлийг амьдрал болгох байтал яагаад үхэв гэж байгаа юм бол?

МТТТ-166д: Эх юүгээн АлЭнХоо-г үгүй болсны хойно Ах нар, дүү нар тавуулаа адуусан Идээн юүгээн хуваалдруун гэж бичсэн байх юм.

Энэ явдлаас төд удалгүй болсон энэ Үхэл бидэнд юуг хэлж юуг сануулах юм бол? Дахин хэлэхэд Сударт харин үхлээс амьдрал болгох гэж үгс бий. Яагаад үхлийг амьдрал болгох гэсэн юм бол? Яавал үхэл амьдрал болох гэж? Ингэхэд үхэл гэж яг юу юм бол? Биднийхээр хүн гэдэг төрөөд, насан эцэс болох тийм л зам байх шиг байтал Харин яахаараа үхлээ амьдрал болчих гэж? Дахиад үхэл болчив? Энэ хоёр өөр асуудал хэлээд байна уу?

Саяхан нэгэн хүний үхэл дүү нарт маань ихээхэн бодол төрүүлэх шиг болсон билээ. Тэд удмын маань улаач байгаа нь бид их азтай юм байна хэмээн ярив тэр үеэр. Хамаатныхан маань ламаар алтан савыг нээлгэхэд нь лусын хорлолтой, мөн сүнс нь зайлсан байж хэмээн хэлсэн байлаа. Тэгвэл лус гэж хэн бэ? Яагаад хорлол болдог юм бол? Харин дүү нар минь сүнсийг нь оруулчих, мөн лусын үйлээ хийх удмын улаач гэдэг хүн хэрэгтэй юм байна гэж тодоор ухаарч байгаа нь тэдний маань ярианаас илхэн байсан юм. Тэгэхээр хэрэгтэй юмыг яагаад хорлол болгож хэлээд байгаа юм бэ? Мөн дүүгийн маань хажууханд олон жил амьдарсан танил ах дүү хоёр мөн л хэдхэн хоногийн зайтай нас барсан нь бас л сонин тохилдол байсан юм. Сураг сонсох нь ээ нэгнийх нь хүүхэд нь угаа авчихаад чадахгүй нь ээ гээд хээр овоон дээр хуяг хувцасаа тавьсан сурагтай. Ийнхүү хэн нэгний маань үхэл гэхэд анзаарсан хүндээ л асуулт тавих эхлэл, санах сануулга болдог юм шиг ээ. Үхлээ. Яагаад ямар учраас үхэв? Тэгээд яах вэ?

Өөр дээрээ мөн жишээ авахад ч тэр 2012 оны Түмэн онгодын чуулганд оролцохдоо ямар ч байсан үрсийнхээ төлөө амьд эргэн ирэх ёстой гэж өөртөө амлалт өгч билээ. Тэр үед бид чинь амь даатгал хүртэл хийлгэж байлаа шүү дээ. Ийнхүү үрсийнхээ төлөө миний амь наддаа хайр байсан билээ. Тэгэхээр хэн нэгний маань үхэл тэгвэл бидэнд үнэ цэнэтэй болгох зүйл энд байна уу? Эсвэл үнэ цэнэгүй болгох энд байна уу? Мартах гэдэг нь хугацаатай юу? Эсвэл хугацаагүй юу? Үхэх гэж төрдөггүй үнэнээс гажих юун хэмээн сударт бичсэн байдаг. Мөн үхэл ариун гэж ч бас бичжээ. Яагаад ариун болчихов? Бид нар хэн нэгэн үхэл үзлээ нэг бол харамсдаг, нэг бол тавладаг биз дээ. Харин МТТТ-д бичсэнээр амь яагаад үнэтэй болчихов оо? Тэгвэл миний амь юу гэсэн үг юм бол? Хэзээ нэгэн цагт үхэх нь үнэн. Би тэгвэл үхэл биш үрээ бодож энд ирсэн билээ. Тэгвэл эх хүнд үхэл бодох завгүй байдаг юм болов уу? Гэтэл энд эрэгтэй хүн ч ирсэн л байгаа шүү дээ. Гэтэл амь гэдэг зүйл эрэгтэй эмэгтэйдээ асуудал биш юм биш үү? Гэтэл тэр үед би: Тэд маань намайг үхчихвэл яах юм бол? Гарыг нь ганзганд хөлийг нь дөрөөнд хүргэх маань юу билээ хэмээн нүдэнд харагдах үрс минь голыг минь бөхлөх нь юуных юм бол? Хэмээн бодож байлаа. Энэ бүхэн өөрт маань үнэтэй байхад харин бусдад ямар байх юм бол? Үр хүүхэд хань ижил, ойр дотныхондоо та бид үнэтэй хүн мөн үү? Тэд маань үүнийг хэрхэн харж байгаа юм бол? Яавал үнэтэй байх юм бол? Сударт: Алсад мөр цагаан үлд гэх үг бий. Мөр маань хар эсвэл цагаан гэдэг дээр та бидний үнэ цэнийн учир байх гээд байна уу? Тэгэхээр хэрхэн яаж алсад мөр цагаан байх гэж? Эсвэл мөр хар байна гэж? Яавал мөр маань цагаан үлдэх гэж? Их хаанд Хөөрхөн хатан энэ бие чинь үгүй болоход төр улсаа хэн авч явах вэ хэмээн асуухад Толуй хааныг нэрлэсэн ч хойчын үрс нь хүлээн зөвшөөрөөгүй байдаг. Яагаад юуны учир тэд зөвшөөрөөгүй юм бол? Тиймдээ Толуй хаан ч Тэнгэрт одоход түүний үхлийн үр дагавар нь юу байсан юм бол? Толуй хаан зуурдын үхэл, хар хэлийг аваад мордсон гэх тэр л утга бас л сударт байх шиг. Тэгэхээр үхэл гэдэг маань бас мууг аваад явдаг байх нь уу? АлЭнХоо эх ч үрсдээ эвийг хичээхийг захисан ч бас л хүүхдүүд нь хоорондоо муудалцах учир юу байна вэ? Тэд үгүй болоход л энэ үрс нь яагаад ийнхүү эцэг, эхийн захиасыг үл тооно вэ? Тэгэхээр бид яах юм бол? Түүхээс юуг харна вэ? Бидний үрс тэгэхээр яах юм бол? Бид яах вэ? Их онгодууд буцах үед бид яах юм бол? Аянгат удгүний хэлснээс өөрөөс нь хойших нь хэрхэх юм бол? Онгодууд үрсээ үхүүлэхгүй гээд л байгаа. Гэтэл Өргөөний нэгэн улаач Томоогийн маань үхэл бидэнд юуг сануулж, юуг өгүүлнэм бэ? Ингэхээр Өмнөх түүхээсээ суралцана гэдэг нь маань юу болчихов? Тэгэхээр Үхлээс ч бас суралцаж болох нь ээ?

Эрэгцүүлэл-40 2017.11.26

МТТТ-175д: “Бие тэргүүт Дээл захт” гэдэг нь Их бага алив бүхэн Хэм хэмжээнд багтаж Сайн муугаа тэмтчих Тэргүүт Ул мөрөө үлдээх биет байх учигтай гэжээ. Харин өнөөгийнхөн бид энэ зүйр үгийг хэлэхдээ Хүн ахтай, Дээл захтай гэж хэлдэг. Харин МНТ хэлсэн Бие тэргүүт гэдэг нь Хүн ахтай гэсэн үг мөн үү? Утга дүйх үгс мөн үү? Ингэхэд ах гэдэг нь ямар утгатай үг юм бол? Өмнөх бичвэрт бичсэнчлэн "Ахын устгал дүүд" гэдгээр бурууг үйлдэх ах байвал яах юм бол? Мөн сударт: Цагийг бадраахгүй ахыг царцаа голионы дайтай хайрлаад яана вэ гэх үг бий. Тэгэхээр ах гэдэг маань цагийг бадраах гэдэг дээр яагаад гарч ирнэ вэ? Тэгэхээр бадраах гэдэг нь байгаа юм бол унтраах нь гэдэг нь бас байна гэсэн үг үү? Хэрэв тийм бол "ахыг шахтугай" гэсэн үг бий. Тэгэхээр царцаа голионы дайтай ч үнэ цэнэ үгүй гэсэн нь юу гэсэн үг болчихов?
Ямартай ч БодОнЧиАр Мунхагийн ах нь дүүгээ эрж олсон нь цагийн тохироонд дээр хэрхэн гарч ирж байгаа юм бол? Ах нь бадраав уу? Дүү нь бадрав уу? Хэн бадрав? Ингэхэд бадрах гэдэг маань юу гэсэн үг юм бол?
МТТТ-175д: Тэргүүн толгой үгүй ард айл Тэмтрэх тэмтрэл үгүй, жаяглах жаяг үгүй, Хохиролыг төлөх чадамж үгүй Бэдрэлийг туулах билэггүй гэжээ. Тэгвэл бадрал гэдэг маань тэмтрэх тэмтгэлтэй, жаяглах жаягтай, хохиролыг төлөх чадамжтай, билэгт оюун дээр гарч ирж байх нь гэж харж болох уу? Харин өнөөгийн бидний амьдрал хэр байгаа бол? Тэмтрэх тэмтгэл маань юу юм бол? Юуг, хэрхэн яаж, яагаад тэмтрэх юм бол? Тэгэхээр өнгөрсөн бүхнээ судалж буй бид тэмтрэл хийж байгаачид мөн үү? Тэмрээд яах юм бол? Харин тэмтрэхгүй бол яах юм бол? МТТТ-д “Түүхээ мэдэхгүй бол ойд төрсөн сармагчин лугаа” гэсэн үг бий. Бидний хэлдэгээр бол “ойд төөрсөн” гэж хэлдэг. Яагаад заавал сармагчин гэж? Сармагчин яагаад ойд төрчихөөд төөрнө гэж? Төрж өссөн газартаа тийм амар төөрөх үү? Харин МТТТ-д яагаад “ойд төрсөн” гэж хэлэв? Монгол зүйр үгээр бол явсан хүн яс зууна гэдэг. Суусан цэцнээс явсан тэнэг дээр ч гэдэг. Эрэл тэгэхээр хаа хүрнэ вэ? Харин ах гэдэг нь тэгвэл яах юм бол? Яахаараа бадраагчаар тодорно вэ? БодОнЧиАр мунхаг нь өөрийн толгойтой байсан нь хэрхэн энэ түүхийн судраас гарч ирнэ вэ? Яагаад заавал Ахыгаа ирэхэд нь энэхүү үгийг хэлэх нь юуных юм бол? Харин бид өөрийн толгой гэдгийг хэрхэн харж байгаа юм бол?

Эрэгцүүлэл-39 2017.11.20

Алэнхоо эхийн таван хөвүүддээ эвтэй байхыг захьсан түүхээс харах юм бол харин тэдгээр таван хөвүүн цаашид хэрхэн амьдарсан юм бол? Тэгвэл Добу мэргэн яагаад монгол улсын уруудалтад орсон юм бол? Үүнийг МТТТ-214т бичихдээ Монгол улсын уналтын үе гэжээ. Хүүхдүүд нь бас Монгол улсыг унагаж, Алэнхоо эх Монгол улсыг аварсан байх гээд байх юм. Энэ бас юу болчихов. Заавал эхийн үрдээ энэ учрыг хэлэх учир юу байна вэ. Аланхоо эхийн хоёр талд яагаад уналт байна вэ? Бас нэг жишээ авбал:
МТТТ-Дэс № 32т: Хором атал Түнхэлиг горхин өөд Нэгэн хүмүүн айсуйн буюу Хүрч ирвээс, БодОнЧиАр мөн ажгуу. БухаХатАги ах ану үзээд Таньж аваад, удирдаж Онон мөрөн өөд хатирч зорчиж тавив. 
Яагаад Отог бүлээсээ явсан БодОнЧиАр Мунхаг дүүгийнхээ араас БухаХатАги ах нь явж эрж хайваа? БодОнЧиАр мунхаг, Дова сохор, ДоБу мөргүн энэ гурвын учиг юу болчихов? Яагаад энэ хүн эргэж ирэв? Эргэж ирэх гэж юу юм бол? 
Ийнхүү түүхээ судлаад байх тусам гарцаагүй л хамрагдах хүрээ нь гэр бүл, долоон отгийн нэгдэл гэх бас л өөр өөр асуудал байх гээд байх юм. Тэгвэл МНТовчлоог хэн хэрхэн яаж харсан байх вэ? Энд их учир байх гээд л байна аа даа. Монголчууд бид үүнийгээ хэрхэн харж байгаа юм бол? 
МТТТ-214т: “Ач авна” хэмээх нь ач тусаар олсон зүйлийг хамгаалж, сахиж, буяныг тогтоож, бүү алдтухай гэсэн утгатай. Өс гэж орчуулбал боломгүй гэжээ. Яагаад заавал өснөөс ялга гэж байгаа юм бол?
Ийнхүү Энэхүү судруудыг уншин судлахад Гэр бүл үр хүүхэд, ах дүүс удам судар, анд нөхөд гээд л бүгд л бичигдэн тэдний холбоо нь байгал зүй, түүний хэмтэй холбоотой байх юм. Гэтэл МНТ-г зөвхөн Долоон Онгод Тэнгэр л Тайлна гэж бас л бичигдсэн байх юм. Тэгвэл уншин судалж буй та бид хэн болж таарав? Энэ л судрууд хэнд яагаад юуны төлөө бичигдэн гарч ирээд байгааг Гэрлийн өргөөнд ирсэн олон маань өөртөө хэрхэн хамаатуулахын төлөө бичиж байгаа юм бол? Харин тэгвэл бид хэрхэх юм бол? Бидний түүх хэрхэн өрнөх юм бол? Өөрт хамаатуулж байж Чингис хаан-“Ы” ухаан даган суралцах энэ л зүй тогтол Гэрэл хэмээн хэлсэнг бас л бодмоор юм шиг. Тэгэхээр Эзэн хааны энэ л ухаан суралцах нь сударт хэлсэнчлэн гэрэлтэй бөгөөд төвөгтэй зам мөн үү? Яагаад сударт ийнхүү бичсэн юм бол? Гэрэлтэй ч төвөгтэй байх нь ямар учигтай юм бол? Гэрлийн өргөөнд тэгвэл энэ төвөг нь юу юм бол? Яагаад дардан байхгүй гэж? Бид энд уул нь гэрэлтэй замыг хайн ирсэн гэвэл гэрэлд бид саад бэрхшээлгүй л баймаар юм. Эсвэл гэрэлд бид төвгийг хардаг юм болов уу? Харсанаараа бид яах юм бол? “Эзэн хааны биеэ засаад гэрээ зас, Гэрээ засаад төрөө зас” гэх үг бий. Сударт Биеэ ясваас тэнгэр” гэх үг бас бий.
Өнөөдөр бид аливаа зүйлд саад бэрхшээл тулгархад төвөгшөөн нэг бол холдон, нэг бол давах гэж хичээдэг шүү дээ. Харин Тэвэн тэнгэр амрыг харснаараа тийрэн болсон гэдгээ хэлэх учир юу байна. МНТ бол нэг сонин үг байгаа нь зовлонг гэтлэх гэдэг үг бий. Гэтлэх гэдгээ зовлонгийн багаар давах гэдгээр ойлгож болох уу ? 
Хүн болгон адилгүй хөлөг болгон жороогүй, гэдэг зүйр үгээр харахад л олон янзын үрс хэрхэн яагаад энэ л Гэрлийн өргөөнд цуглаад байгаа юм бол? Майя нарын Зөн билэг номон бичсэнээр бол: Тиймийн учир дүү нар минь, хичээж, ахмад нараасаа ирэхийн цагт катуны ачааг авагтун. Хэрэв та нар авахгүй бол зовлонтнууд минь, алдсандаа харамсан орилох болно. Та нар авахгүй бол Модны үндэс болон холтос өмрөн тасрах болно... Тэр өдөр Гарди гэрийн үүдэнд очиж, ойг амьтдын дунд тахал, үхэл дэлгэрнэ гэжээ. 
Яагаад ачааг ав гэсэн юм бол? Энэ ачаа гэдэг маань Эх дэлхийгээ, байгалаа аврах их үйл мөн үү? Биш бол ямар үүрэг авах талаар хэлээд байгаа юм бол оо? Яагаад алдсандаа харамсан орилох болно хэмээн бичив? Дүү нар гэдэг нь хэн юм бол? Харин Сударт дүү гэх үг бас л байдаг. Мөн ахын устгал дүүд гэх үг бий. Яахаараа дүүд устгал ирэх гэж? Үүнд ямар хамаарал байна вэ? Үнэхээр ахын алдаа дүүд ирдэг юм бол нэг үхрийн эвэр доргиход мянган үхрийн эвэр доргино гэх бас л энэ үгээр бие биенээ хамаарахаас өөр гарцгүй ч бололтой. Тэгвэл одоо хэн хүний алдаа Монголчуудыг доргиохгүй байх талаар бас бодох л хэрэгтэй бодох нь ээ. Тэгэхээр Монгол хүн бүхэн үүрэг хариуцлагатай байх нь ээ дээ.

Эрэгцүүлэл-38 2017.11.13

Ийнхүү АлЭнХоо эх түүний таван хүүгийн тухай юуг харуулах гэж түүхийн энэ сударт бичсэн юм бол? Үүнийг Монгол суу ухаанаар нь яаж харах юм бол? Үнэхээр Монголчууд АлЭнХоо эхийн домгийг хэрхэн яаж үнэ цэнэтэй болгох юм бол? Түүхийг бид судалгаагүйгээр хэрхэн яаж хэрэглэх юм бол? Гэтэл зарим нь заавал судлаач гэх хүн батална гэх юм. Харин тэгвэл түүх судалж байгаа Гэрлийн өргөөнийхөн тэгвэл судлаач нар биш гэх нь үү? Мөн гэх юм бол бид яг юуг нь судалж, судалгааныхаа чигийг хэрхэн харж байгаагаа, хэрхэн яаж гаргах юм бол? Зөвхөн энэ таван хүүгийн удам нь судлаад явах юм уу эсвэл? Гэтэл бид удам гэдгээ хэрхэн харах юм бол? Удамшлыг яаж зөв гэж харах юм бол? Харин судар дээр байгаагаар МонЧуХур дээр удамшил зөв гэдэг нь гарч ирээд байгаа юм биш үү? Тэгэхээр удамшил зөв гэдгийг өөрөөр харах нь ээ дээ. Гэтэл бид мах цусаар холбоосоор л хараад байдаг шүү дээ? Энэ л түүхийн ухаанд бичсэн болохоор бид олж харах нь ээ дээ. Тэгэхээр амьдрал дээр яаж олж харна гэсэн үг вэ? Тэгсэн мөртлөө өвгүдийн суу ухааныг дэвшин дээшлэхүй дээр хар гээд байгаа бил үү? Тэгэхээр дахиад л сударт бичсэнээр үүсгэлийн ухаанд учир байх нь ээ дээ.
Чингис хааны ухаанд нь сураагүй бол, удмыг нь, угсааг нь мэдээгүй бол бид үрс нь гэж хэлэхээр яадаг юм бол? Яагаад даган суралцах гэдэг үг сударт байдаг юм бол? Түүхийн энэ л үнэнд даган суралцахгүй бол хэрхэх юм бол? Тэгэхээр заавал Чингис ухааныг даган сурахцах гэдэг нь юу юм бол?
Сударт үнэнд гүйцэгдэх дөхөмийг бодож муугийн хязгаараар өчсүгэй хэмээх үг байдаг. Муугийн хязгаарт Алэнхоо эхийг бичсэн байх юм. Харин энд муу гэж Алэнхоо эх харагдахгүй байх юм. 
Ингэхэд муугийн хязгаар гэдэг нь юу юм бол? Түүн дээр бид харахаар юм байна. яагаад заавал хязгаар гэж? Зүгээр л Мууг өчих гэж болохгүй гэж үү? Энэ л хязгаар нь тэгвэл юун дээр гарч ирээд байна вэ? МТТТ-59д: Тэнгэрт тулах гэсэн үг байдаг. Энэ нь хязгаар мөн үү? Хүрээгээ хэрхэн яаж аваад байгаа юм бол? Хүрээ өөрөө хязгаар болоод байгаа болоод байгаа юм болов уу? Тэгэхээр хүрээлэл гэдгээ хэрхэн яаж харах юм бол? тэнгэрийн хаягаа хүрээ гэж харах юм болов уу? Эсвэл сав шимт хорвоогоо хүрээ гэж харах юм болов уу? Тэгэхээр энэ хүрээ гэдэг чинь агуу сэтгэлгээг шаардаад байгаа юм биш үү? 
Муу нь тэгвэл яг юу юм бол? Сайн нь юу юм бол? Үнэн нь тэгвэл юу юм бол? Муу сайныг энэ хүрээлэлд яаж тэнцвэржүүлж авч явах юм бол доо? Үнэн гэхээр яагаад заавал муутай холбогдов? Эсвэл яагаад муу гэж харах гэхээр хохиролтой үүнийг яаж холбож харах юм бол? Бидний сэтгэлгээ бол муу гэхээр муухай гэдгээр хардаг. Гэтэл МТТТ-ыг уншихад муу гэхээсээ илүү хохиролыг яаж арилгах вэ гэдэг дээр бичигдээд байгаа юм шиг. МТТТ-393д яагаад эхэнд нь Бэрхшээлийг арилгах эрдэм орсон юм бол?
МТТТ-59: Иймээс анхдагчийг Эл биеийн эсээс олох боломж хомс ... Хамагтай ойр цусан эс Хамаг үнэний бүрэн өгүүлэмжтэй гэжээ. Эндээс харвал анхдагчийг хязгаар гэвэл үнэнийг ойроос хайна гэсэн үг мөн үү? Эсвэл алсаас хайна гэсэн үг үү? Тэгвэл энэ ойр нь чухам яг юу юм бол? Алс нь чухам бас юу юм бол? Сударт цэгц чанар алдагдвал ойрууд дайждаг гэх үг бий. АлЭнХоо эхийн таван хөвүүд эхийн үгийг сонсоод яасан юм бол? Яагаад МТТТ-д Өвгүдийн үгийг эс болгож, Мэргэдийг үгийг эс огоорсон гэж бичсэн юм бол? Яагаад БодОнЧиАр Мунхаг явсан юм бол? Энгийн нэгэн ах дүүсийн муудалцаан байсан гэвэл өвгүд мэргэд яагаад, ямар үгийг хэлсэн байх нь вэ? Ийнхүү Сүегэр үгийг хэллээ гэхэд тосон авах ухаанд учир байх гээд байна уу даа? Тэгэхээр сургаалиас дээгүүр сүегэр гэдэг дахиад л судлах болох нь ээ дээ.

Эрэгцүүлэл-37 2017.11.06

МТТТ-164. Дэс 22-т: Бас АлЭнХоо эх таван хөвүүддээн Сүегэр үг өгүүлрүүн... Сүегэр үгс гэдэг нь Сургааль үгс гэсэн утгатай. Сүү дүүргэх мэт үгс гэнэ. Хэрхэн яаж өгүүлэх вэ? Хэрхэн яаж үрсэд ойлгуулах вэ? Хэмээх Арга ухаан өөрөө их чухал болой гэжээ. 
Эндээс харахад сүү дүүргэх мэт үгс гэдэг нь анхаарал татах юм. Сүү гэдэг нь юу юм бол? Яагаад үгийг сүүтэй зүйрлэн хэлнэ вэ? Домчийн сударт бүх уураг дотроос хөнөөлгүйгээр гаргагч уураг бол сүү. Сүү нь хайраас ялгарах хайхамшигт уураг гэжээ. Тэгэхээр хайрыг яаж илэрхийлсэн болохоороо Сүегэр үгс болсон байж болох вэ? Ямар хайрыг сүегэрт оруулсан байх вэ? Гэтэл Хатдын сударт 9 хайр байгаа шүү дээ. Тэгэхээр хайр гэдэг үг, түүний цаана ямар суу ухаан байна вэ? Ер нь Монголын түүх бол суу ухааныг ярих болчихоод байгаа биз дээ. 
Алтан сударт: Наран сарантай зэрэгцэн амин эрчим өгөгч сүүн сэтгэлийг нь мэдэрч гэх үгс бий. Нар саргүйгээр яагаад сүүн эрчим байж болохгүй гэж? Тэгэхээр сүүн эрчим гэж яагаад нар сартай заавал холбогддог юм бэ?
Энэ л сүүн сэтгэл сүү мэт үгс хоёр холбоотой юу? Сүү мэт сэтгэлээс сүү мэт үгс гардаг байх нь ээ? Тэгвэл сүү мэт хайрын үг байдаг юм бол хөө мэт хар үгс нь бас л байх нь ээ дээ. Тэгвэл сэтгэлийг харлуулах үг гэдэг юуг хэлэх вэ? Сударт зовлонгийн чангыг жаргалд тооцох гэж үг бий. Гэтэл өөрийн алдаа намайг хорлох гэх үг бий. Тэгэхээр үүн дээр хайрыг бид яаж харах юм бол? Яадаг ч байсан хайрын тухай яагаад түүхэнд оруулдаг юм бол? Тэгвэл сүү мэт хайрын үгийг андуурч бодох нь бас байх нь уу? Хөө мэт үгийг бас л эндүүрч болно гэсэн үг үү? Энэ юу болчихов? Тэгвэл хайран дотор төөрөх гэж байх уу? Төөрөх болсон шалтгаан нь юу юм бол? Төөрөхгүй гэхээр яах юм бол? Тэгэхээр хайр гэдэг маань хариуцлага болж таарч байна уу? Сударт бичсэнээр гэнэдэж болох ч харин донгио хүлцэнгүй байж болохгүй гэх үгс бий. Утга агуулгыг нь ухан ойлгоход ч бас асуудал ч гарах нь ээ дээ. 
АлэнХоо эх үрсээ ухааруулахдаа ийнхүү сүү мэт үгсийг хэлжээ. Яагаад сүегэр үг хэлэх болов? Яавал сүегэр үгсийг хэлдэг юм бол? Үр хүүхдүүд нь сүүгээр хүлээн авсан уу? Энэ нь бас ээдрээтэй байна уу? Яахаараа сургааль үгийг хэлж, яавал энгийн үгсийг хэлдэг юм бол? Ингэхэд үгс гэдэг яахаараа ийм ялгаатай болчихдог юм бол? Эхийн санаа үрд, Үрийн санаа ууланд гэх зүйр үг бий. Тэгэхээр эх хүн үрдээ сайн сайхныг хүсдэг гэдгээр харах юм бол эх үрийн хооронд буруу зөрүү үгийг хэлж болохгүй нь гэж харвал яадаг бол? Үүнийг л бид мартаад гоё сайхан үгэнд хууртаад эхийн хайрыг, үрийн хайрыг олж харахгүй байгаа юм биш биз? Эр эмийн хооронд илжиг бүү жороол гэж байхад түүнээс илүү хариуцлага шаардсан үгийн утга бол эх үрийн хооронд хэн ч орж болохгүй түүхийн хайрын агуулга гарч байх шиг.
Харин үрс нь болсон бид үүнийгээ ухах ухаан бий бил үү? Өнөөгийн эцэг эхчүүд, үрс балчирууд үүнийгээ мэддэг бил үү? Сүегэр үг гэдгийг Их Бэхт Дээдэс МТТТ-д хэлэхдээ сургааль үгээс ч том үг. Үг хэл зүйн соёл, Хэрэглээ, Ухаарал, Уран хайлал олноо энэ ухаанд багтана гэж хэлсэн байх юм. Тэгэхээр сургааль яагаад гологдчихов? Яагаад ийм үгийг хэлэх болов? Бид үүнийг түүхээс олж харах нь ямар учиртай юм бол? Ингэхэд Үг гэдэг нь чухам юу юм бол? Монгол зүйр үгэнд ч тэр "Хүн хэлээрээ, Мал хөлөөрөө" гэдэг. МТТТ-279д: Үг бол үгзүй, оюун ухаан бодол, мэдрэмжийг бусдад өртөөлөх авиалбар хэрэгсэл гэжээ. Нэг үгэн ийнхүү таван утга гаргадаг нь юу юм бол?
Бусдад өртөөлөх үүрэгтэй энэхүү үг хэмээх нь тэгвэл их л чухал үүрэгтэй байх нь ээ. Бие биентэйгээ ойлголцож, өөрийгөө илэрхийлж, бусдыг тодлох энэ үгний үнэ цэнэ нь өөрөө амьдралд бий болдог ч байх нь ээ.
Сударт өртөөлөгчдийг ол гэсэн үг байдаг. Тэгэхээр энэ юу болчихов? Өртөөлөгчдийн ач холбогдол юу юм бол? Өртөөлөгчийг үнэ цэнэгүй болгочихвол яах юм бол? Ингэхэд Үгийг яах гэж өртөөлдөг байх нь вэ? Хов үгийг өртөөлөх нь гэж байх нь уу? Ямар үг дээр түүх маань тодотгол болж явах юм бол?
МТТТ-166д: Ухах хүнд нэг үг ч үнэтэй, уцаарлах хүнд мянган үг ч үнэгүй гэж зүйр цэцэн үг байх юм. Сударт: Үг хорьж устгал гэх үг бас бий. Тэгэхээр сүегэр гэдэг үг маань өртөөлөл дээр бас устгал дээр ч хүрээд ирлээ. Энэ хоёрын дунд эвлэрлийг яаж хийх юм бол? Нөгөө сүегэр үг маань явсаар байгаад эвлэрлийг шаарддаг үг болж байгаа юм биш үү?
Тэгэхээр аливаа зүйлийн үнэ цэнэ юун дээр гарч ирнэ вэ? Хүнээсээ хамаарч гарч ирээд байна уу? Хүний сайны оролцоо дээр л үнэ цэнэ гарч ирээд байх ч шиг. Ухахгүй бол үнэтэй үг ч үнэ цэнэ алдах нь л дээ? Хэрэглэхгүй бол түүнээс ч дор юм болох нь уу? Бидний "Үгэн үнэ цэн"э хэмээн ТББ маань ийнхүү үгэн дээр ажиглалт хийх гэж, түүнд учиг юу байна, энэ юу хэлж байна вэ хэмээн асуулт тавьж цуврал эмхэтгэлүүдээ гаргасан билээ. Тэгэхээр монгол үг өөрөө олон утга агуулж, оюун ухааныг илтгэж, хэрхэн хэрэглэх, хэрхэн ухааруулах, хэрхэн уран сайхнаар өгүүлэх вэ гэдгээр гарцаагүй л ухааныг шаарддаг бололтой. МТТТ-д Үр хурвал ухаан, үүл хурвал бороо гэх зүйр үг бас л байх юм.

Эрэгцүүлэл-36 2017.10.30

Ийнхүү хайрын тухай эрэгцүүлэн өмнөх бичвэрээ үргэлжлүүлэхэд Үнэ цэнэ гэдэг нь юу юм бол гэж асуумаар санагдлаа. Хайр яахаараа үнэ цэнэтэй байж, яахаараа үнэ цэнэгүй болдог юм бол? Бидний амьдралд олон зүйлс өрнөн түүгээрээ өдөр бүр асуулт болон бодол асууж байдаг шүү дээ. Гэрлийн өргөөнд дэхь Бидний хэдэн нөхөд маань үүндээ ач холбогдол өгч “Үгэн Үнэ Цэнэ” хэмээн ТББ- байгуулан үгэн дээр ажиглалт хийх гэж оролдох учир юуных юм бол? Гэрлийн өргөөгөө бид үнэ цэнэтэй гэж харж өөрсдийн үйл хөдлөлөө хамаатуулан байхад харин манайд хамааралгүй гэж хэлэх нь ч байна шүү дээ. Тэгэхээр хайрыг яаж тодотгох юм бол? үүнийг бид хэрхэх үйлдэх юм бол? Хамрагдахыгаа хаашаа яаж чиглүүлэх юм бол? Тэр чиглэж байгаа хайр нь юу юм бол? Би хөөсөн ч эндээс явахгүй гэж хэлэх нэгэн байхад яваад өгөх нь бас л байна. Энэ хоёрын хооронд яаж хайрыг гаргаж ирэх юм бол? Яагаад нэг нь хөөсөн ч явахгүй гээд харин нөгөө нь хөөгөөгүй ч явна вэ? Үнэт зүйлээ таньсан болоод тэр хүн явсангүй юу? Харин явсан нь өөрт хэрэггүй гээд хаясан болоод тэр үү? Өөрийн юмыг яаж бид өөд нь татах юм бэ? Тэгэхээр өөд нь татаж байж хайр гэдэг нь гарч ирэх нь ээ дээ. Ингэхэд Ер нь бид Яагаад гэрлийн өргөөнд цугласан юм бол? Энд бидний ямар үнэт хэмээн үнэ цэнэ өгөх тэр л хэм хэмжүүр байгаа юм бол? Үүнийг үгийн үнэ цэнэ дээр харвал юу байж таарах юм бол? Үгэнд үнэ цэнэ өгч түүнд ач холбогдол өгөх нэг нь байхад бусдад үнэгүй байх нь бас л юуных юм бол? жишээ нь нь Гэрлийн Өргөөнийхөн судар гаргасан. Гэтэл энэ судруудынхаа үнэ цэнийг хэрхэн бид гаргах юм бол? Үүнийг МТТТ-д тайлж хэлсэн байх юм.
МТТТ- 45д: ЧиАрАйКау Дээдэс: Суу – Үлдэцтэй, Дуу – Үүрд үнэ цэнэтэй байх гэжээ. 
Тэгэхээр “Дуу” гэх энэ үгэн дээр үнэ цэнээ өгч, энэ нь өөрөө хайрыг агуулж байх юм. Энэхүү эрэгцүүллүүдийг бичих болсон нь ач холбогдол өгсөндөө үнэтэй байхад, үл тоох нэгэндээ үнэ цэнэ бий гэж үү? Өөрсөд маань үнэтэй бүхэн бусдад үнэтэй байдаг уу? Бусдын бүхнийг бид бас яаж хүлээн авах юм бол? Үнэ цэнэтэй бүхэндээ бид хайрлан тэмүүлж, гамнан тордон, хамгаалан хадгалж өнө удаан байлгахыг хүсэн тэмүүлдэгийг нь өнөөдрийн цаг хугацаан дээрээс илүү ч харж болохоор ч байх шиг. Тэгхээр өнөөдөр юу нь илүү байгаа билээ? Харин эсрэгээрээ мартан гээж, хаяж орхих нь үнэ цэнэгүй гэдгийг илэрхийлэл болдог ч юм шиг. Тэгэхээр энэ бүхнээс үнэ цэнэ гэдгээ хэрхэн бид харах юм бол? Бид бүгдэд адилтгах үнэ цэнэтэй байдаг тийм л зүйл байх уу? Байдаг бол тэр нь чухам юу юм бол? Тэр нь хайр гэдэг дээр хэрхэн гарч ирэх юм бол? 
Хатдын судар-12т ӨгИэЛүн эх хэлэхдээ: Мөнхийн эргэлтэнд орших хайрыг үнэн бөгөөд зөв гэж үзэж, хориг үйлдэлт хайрыг буруу буюу мухардалт зам хэмээн нэрийджээ. 
Тэгэхээр мөнхийн эргэлт, мухардалт зам хэмээн өгүүлэх энэ эсрэг тэсрэг зам яг юуг хэлээд байна вэ? Мөнхөд үргэлжлэн орших тэр л гарц нь яг чухам юу юм бол? Хайр мухарддаг гэж үү? Тэгэхээр хайр мухарддаг гэхээр сонин юм. Мухардуулахгүй гэхээр хайр цаашаа явах замтай байх нь ээ дээ. Тэгтэл дахин зогсолтгүй монгол хүн гэх судрын үг санаанд оров. Энэ нь зогсолтгүй урсах үнэн зөв хайрыг үнэ цэнэ гэж харж болох уу? Асуултын хариугаа олохоороо бид эрэл маань үргэлжилж харин хариугаа олж чадахгүй, бас хүсэлгүй бол сэтгэл мухардан харанхуйд баригддаг ч юм шиг ээ. Харин Харанхуй маань зовлон байж болох уу? Тэгвэл үнэ цэнэ гэдэг дээр тэмүүлэл байж болох уу? За тэрээд хариуг хайвал олдох цаг үе ирсэнг энэхүү судруудаас бас ч гэж харж болохоор ч байна шүү дээ. Ийнхүү хариу гэдэгт үнэ цэнэ гарч ирж болохоор ч юм байна гэвэл Бидний судлаад байгаа Нууц Товчоо маань хайранд ямар тодломж өгөх гээд байгаа юм бол? Нууц гэдэг үг маань хайр гэдэг үгийн цөм байж болох уу гэтэл МТТТ-д 50д бичсэнээр Нууц нь гэдэг өөрөө эрчим болж байх юм.

Даах хүсэлтэн

Өндөр тэнгэр Өргөө гэр
Өгсөн уруудах жамт зүй
Саараар уруудан сайнаар өгсөх
Сааршгүй зүтгэлт монгол заяа
Хэлхэх үгс хэтийн тавилан 
Хэвт ёс хэний ч өмнө
Туулсан зүгээ тусгах авахуйд
Тунамал гэрэлт оюун эргэнэ
Үндэс урган үүсгэл бадарч
Өвчүү залган өргөл тодорно
Дардан үгүй ч даах хүсэлтэн
Даваа бүхнээ тордон угтан
Хүрээ юугаа үргэлжлүүлэхүй

Эрэгцүүлэл-35 2017.10.23

КАУ Эр гэдэг нь юу юм бол гэх асуулт өмнөх бичвэр дээр бичсэн билээ. Энэ талаар Хатдын судар-87д: Кау Эр(хайр) хүчний хамаг гол зорилго нь өөрийгөө үлдээхийн тулд байдаг. Гэвч өөрийгөө үлдээхэд тэрчлэн хуулаад тавих биш төгөлдөржүүлэн хөгжүүлэхийн тулд амьдарна гэжээ. Тэгэхээр өөрийгөө үлдээх гэдэг нь юу болж таарав? Төгөлдөр үрээ үлдээхийн тулд юм бол бид үүнийг хэрхэн харах юм бол? яагаад заавал төгөлдөржүүлэн үлдээх гэж? Ингэхгүй бол яах юм бол? Нэгэн онгод бид зогсох дургүй гэж хэлдэг нь юуных юм бол? Мөн МТТТ-д Аянгат удгүн Их Бэхт Дээдэс Чингис үрийг төрүүлэх гэж өнөөг хүртэд туршилтаа үргэлжлүүлсээр байгаа гэж бичсэн нь бас л өөрийн эрхгүй сонирхол татахаар байдаг л даа. Юуны төлөө яах гэж зогсолтгүй туршин өнөөг хүртэл зүтгэх нь учир юу байна вэ? Зогсчихоор яах юм бол? Тэгэхээр зогсох ёсгүй зүйл гэж байх нь ээ дээ. Өнөөгийн бид үр хүүхдүүдээ олон олон хэл сурган, олон сургууль төгсгөн, олон өрөөтэй байшинд амьдруулах гэж зүтгэхдээ үүнийгээ л амьдралын мөн чанар мэт бодон өнөөг хүрсэн шүү дээ. 
Харин гэтэл Хатдын судар-87д: Өүлэн эх: Хөгжүүлэх гэдэг чинь “Хөг ижилсэх” гэсэн үг. Ний олонтойгоо, нийтдээ хамт амьдрах чадамж өндөр байхыг хөг ижилсэх нэрийддэг. Энэ нь хүмүүн төрөлхтөн хоорондоо ганцхан хөг ижилсэхийг хэлээд байгаа юм биш, байгал дэлхийтэйгээ ч хөг ижилсэн амьдрахыг хэлээд байгаа юм. Бие биедээ дэмтэй хоршин дуулж уянгалуулахыг хэлнэ. Хүмүүн амьдралыг санаатай болоод санаандгүй үйлддэг бөгөөд гол зорилгыг ухчих юм бол зөв амьдардаг.
Тэгэхээр Кау Эр буюу хайрын утга учир нь үр хүүхдүүдээ зөв амьдруулах нь гол зорилго юм биш үү? Байгал дэлхийтэйгээ зөв харьцаж, олон түмэнтэйгээ хөг нийлүүлэх тэр л ухаанд нь үрсээ сургах тэр л эцэг эхчүүдийн зүтгэл ухаан нь үнэнийг түүхэндээ үлдээх нь гарцаагүйг, тэр нь цаашдаа барих гол мөн чанар болдогийг амьдралд баталж чадсан нь өвүг дээдсүүдийн суу ухаан юм байна. Тиймдээ ч энэ л жамын бодит үнэнийг үлдээхийн тулд Монголын Нууц Товчоо бичигдсэн байх нь ээ дээ. Ийнхүү Амьдралд туулсан болгоноосоо сургамж авч түүнийгээ үр хүүхдүүддээ өвлүүлэн үлдээн, цаашдаа ч мөн үлдээхийн түүхэн сурвалж болгон чадахын төлөө тэмцсэн юуны учир юм бол? Бид цааш хэрхэх юм бол? Бидний өвүг дээдсүүд энгийн бүхэн агуу хэмээн өгүүлдэг нь юуных юм бол? Алтан сударт ч мөн хуучныг агуу гоо болгох гэсэн үгс байдаг. Энгийн бүхэн нь тэгвэл юу юм бол? Агуу гоо нь юу юм бол оо? 
МТТТ-143д: Эцэг эх, үр хүүхдүүддээ мэдсэн сурсан бүхнээ өвлүүлэх хүсэлтэй. Тиймдээ ч үр хүүхэддээ өндөр шаардлага тавьдаг. Энэ л учгаар сайн эцэг эхээс сургасан үр хүүхэд яамламгүй сайн суралцдаг гэсэн байх юм. Тэгэхээр эхийн санаа үрд, үрийн санаа ууланд гэх учиг энд байх гээд л байна уу даа.
Ийнхүү цагийн байдлаар нэгэн асуулт гарч ирсэн билээ. Энэ нь Сударт нэгэн сонин үг байдаг нь, энэ нь Унаган анддаа гомдовч нууваас Тэнгэр ертөнцөөс хаягдаж буйн шинж гэх үг юм. Унаган анд гэдэг нь ямар андыг хэлдэг юм бол? Гомдол гэдэг нь юу юм бол? Нууснаараа яахаараа тэнгэр ертөнцөөсөө хаягдаад байгаа юм бол? Тэнгэр ертөнц гэдэг нь юу юм бол? Яагаад хаягдах болов? Хаягдана гэхээрээ яадаг юм бол? гээд л олон асуулт гарч ирэхээр байх юм. Сударт: Нялх унага мэт анд гэх үгс бас байдаг л даа. Харин тэгэхээр нялх андууд гэчихээд яагаад энд гомдол ороод ирэв? Гомдолгүй байх ёстой биш бил үү? Гэтэл хүн гэдэг амьтад бид чинь гомдохгүй тунирхахгүй байж чадах бил үү? Гомдолоо яагаад нууж болдоггүй юм бол? Андуудын хооронд нууж болохгүй зүйл гэж байдгийн учир юу юм бол? Гомдол тэгэхээр нууж болохгүй, бас нууж болох гээд хоёр янз байх нь уу? Энэ юу болчихов? Тэгэхээр нуухгүй гэвэл юуг илчилнэ гэсэн үг вэ? Тэгвэл эцэг эх үр хүүхдүүд маань хоорондоо нууцгүй байх ёстой юмыг нууцтай болгоод байна уу? Энэ хэнээс үүссэн алдаа юм бол? Эсвэл хэн хүнгүй өөрийгөө чалчаад явдаг хүнд хүмүүс дургүй л байдаг биз дээ. Байгаа бүхнээ ярьж байгаа хүнд хүн бас л дургүй байдаг. Тиймээс энэ судрын ухаан яасан ч ойлгомжгүй юм бэ дээ. 
Ойлгомжгүй гэж орхисоор байгаад бид хойчид ч бай, өөртөө ч бай орхигдуулаад байгаа юм биш байгаа? Санаж, сэдэж, бодох, эрэгцүүлэх гэдэг үгүүд ч учиртай болоод явчихлаа шүү дээ.

Эрэгцүүлэл-34 2017.10.16

Өмнө минь тулгарах асуудлуудын хамгийн их анхаарууштай нь хүүхдийн хүмүүжил болоод байх юм. Харин энэ маань их л энгийн санагдах ч хэрхэн яаж хүмүүжүүлэхээ бид мэддэг мэт ч, мэддэггүй ч мэт болчихсон байх юм. Гэтэл өдөр бүр өмнө минь тулгарч буй нь  жижиг мэт боловч толгой ажиллуулан байх нь юуных юм бол хэмээн ийнхүү судар номноос эрэлээ хийн буй минь энэ л дээ.  Хүн хэлэхээс наашгүй, цааш чичихээс цаашгүй гэх үг бий. Яг яавал үрсээ бид өөрсдийн хүссэнээр хүмүүжүүлэх юм бол? Ингэхэд бид яг ямар үр хүсч байна вэ?

Хатдын сударт-87д: Үр гэдэг нь КауЭр хүчин буюу дамшилт ээлт хүчний гол ухагдахуун болох өөрийгөө өв болгон үлдээх цус, ясан язгуурын улбаа үр хэмээгч нэрийн утга. КауЭр хүчнийхээ төлөө, үр удмаа үргэлжлүүлэхийн төлөө амьдарч байна хэмээвэл түүнийг илүү хөгтэй байлгаж түүнийг илүү чадамжит байлгахын тулд өөрийгөө танин мэдэх шаардлага байнам гэсэн байх юм. Ийнхүү асуулт маань эргээд өөр дээрээ ирэх нь юуны учиг байна. Өөрийгөө хэрхэн танин мэдэх вэ? Би хэн юм бол? Миний мөн чанар юу юм бол? Үүнийг мэдээд яах юм бол? Мэдээгүйдээ эцэг эхчүүд бид яах юм бол? Асуудал тулгарах бүрт бодол болон хариу хайх нь зөв үү? Зөв бол юу нь зөв юм? Буруу бол юу нь буруу гэж? Хариугаа харин хаанаас хэрхэн яаж хайх вэ гэдэг нь ч  бас л анхаарууштай мэт санагддаг л даа. Миний хувьд яагаад энэ л судруудаас хайх болов гэх асуулт бас л тавигдсан л даа. Ер нь яагаад Гэрлийн өргөөнөөс гаргасан судруудыг уншаад судлаад байгааг маань өмнөх бичвэрүүддээ бичсэнээр уншвал илүү тодорхой болоод ч байх шиг. Мөн Сударт зааж сургана гэвээс бул чулууг уйлуулахтай адил гэх үг байх нь сонин. Тэгэхээр бид хэрхэн өөрсдийгөө таньж, энэхүү хүмүүжлийн арга барилаа хэрхэн яаж олж авах вэ? Эх эцэгчүүд бид үр хүүхдүүдийнхээ өмнө үүрэх хариуцлага бол яалтчгүй үлгэр дууриал болох хэрэгцээ гараад байх юм. Эх нь хээр алаг бол унага нь шийр алаг гэх ардын зүйр үг бий.

Гэтэл өнөөгийн бид хүн шиг болгох, хүнээс дутаахгүй өсгөх гэж ярьдаг шүү дээ. Гэвч Алтан сударт: Хамаг мангдайн зовлонгийн чанга нь ХҮН гэсэн байх юм. Мөн зовлонгийн чангыг жаргалд бодох гэх үгс бас бий. Тэгэхээр бид чинь буруу жишиг аваад байгаа болж таарав уу? Энэ нь юу болчихов? Хүн гэдэг нь тэгэхээр юу юм бол? харин Алтан сударт нар сар сүүн, амь амьтан мангдай хэмээн оршихуйг тодолж бичсэн байдаг л даа. Энд хүн гэх үг байхгүй байгаа нь сонин. Тэгэхээр мангдай гэдэгт их утга учир байх нь ээ. Ийм үгийг өмнө нь сонсож байгаагүй болохоор их сонин санагдах нь учир нь юу бол гэж асуух нь зүйтэй мэт.

МТТТ-107д: Эцэг эхээс сайн биеийг өгч болно Харин сайн биеийг Сайн мөрөөр тодолвол алдаршмуй гэх үгс байх юм. Энэ л сайн биеийг сайн мөрөөр тодлохыг тэмүүллээ, мөрөө болгогсод нь мангдай байж болох уу? Харин МонГэрүйИЭсий номонд  Мангдайг хэлэхдээ: МануКҮтөөтэн нар нь ертөнцийн гэрлийн дээд нэгдлийг мөрлөн дэлхийчлэн  аж төрж мандан бадрагсад гэсэн үг бий. Тэгэхээр энэ мангдай маань зүгээр ч нэг үг биш бололтой. Тэгэхээр МонТобуман бодис нь бас юу болчихов. Ийнхүү утга агуулга нь нэлээд гүнзгий байх гээд байх чинь. Харин хэрхэн бид үр хүүхдүүддээ сайн биеийг өгөх вэ? Сайн бие гэдэг маань ямар бие юм бол? Монголчууд яс сайт, цус шингэн гэж ярьдаг.

Хатдын судар-86д: Үрийнхээ төлөө амьдардаг гагц онол нь бөө онол болно. Иймд хорвоо дэлхийн хамаг үнэтэй эд бол КауЭр хүчний бүрэн ханалтат үр гэдэг зүйл юм. Зэ тэгэхээр үр гэдэг үг нь ихээхэн утга учир агуулж байх нь. Үгэн дээр ажиллахаас өөр гарцгүй санагдаад байх чинь. Яахаараа энэ ханалтат үр нь хорвоо дэлхийн хамагтай үнэтэй байдаг байх нь вэ? Бидний үрс тэгвэл ямар нь юм бол? Үнэтэй үрс мөн үү? Мөн бол яах юм бол? Биш бол яах юм бол? Хэрхэн таньж мэдэх юм бол доо. Яагаад заавал энэ бөө гэдэг зүйлтэй холбогдоод явчихав?

МТТТ-72д: Их Бэхт Дээдэс бэрдээ ”За үр чи манай отогт ирлээ. Манай отгийн охид бол бөө чадамжаа шалгуулан байж эрд морддог юм даа. Үгүй бол чамайг хээр хаяж, хөсөр орхино. Эрдээ гологдсон заяагүй эм хэмээн нэрийднэ ” гээд Хоо Маралыг сүрдүүлсэн гэж бичсэн байх юм. Гэтэл БөөЭрТай эцэг ч мөн олондоо нэртэй зайран байж, ийм хоёр хүн ханилан суусан нь үрс бидний алтан узуур эс төрсөн гэж МТТТ-д бичсэн байна. Эндээс харахад  уг гарвалтайгаа холбогдон улаач болох нь бас үнэтэй  байх нь л дээ.  Гэтэл өнөөгийнхөн ингэж үнэ цэнээр хардаг болов уу? Ойлгохгүй нэгэндээ ад шоо үзэх нь энүүхэнд байх гээд л байдаг л даа. Харин ийнхүү уг гарвалтайгаа холбогдох учир юу байдаг юм бол гээд хайхаар Хатдын сударт бичихдээ Эртний сүнснүүдийн оюуны бяд их. Гэвч түүнийг хуваагаад шинэ чадамжууд, шинэ сүнснүүд бий болно. Туршлага гэдэг зүйл нь баймгүй учгаас өнгөрсний алдааг давтах нь их байдаг. Тиймээс хөгжлийг саатуулагч нь болж байна гэжээ. Туршлага гэх зүйл нь байхгүй учраас эртний чадамж өндөр сүнснүүд гарцаагүй л улаачаар дамжуулан бууж байх тэр л нэгэн сонин зүй тогтол байх нь л дээ. Тэгж байж өнгөрсний алдааг давтуулалгүй, өөрсдийн чадамжаар хөглөсөн, өөрсдөөсөө илүү байлгах гэж тэмүүлэх тэр  үрийг бий болгох нь л дээ. МТТТ-д Их Бэхт Дээдэс Чингис үрийг төрүүлэхийн төлөө анхнаас нь зөв хөтлөх хэрэгтэй талаар бичсэн байх юм.Үүнийг зүйр үгээр бол эх булингартай бол адаг нь булингартай гэдгээр эх, эхлэл гэх тэр л учгийг булингар үгүй, тунгалаг, зөвөөр бариад авах гэх л сонин нэг зүйл байх гээд байна шүү дээ. Одоо тэгэхээр бид хэрхэх вэ?  Заяагаар төрсөн үрдээ тэр л цэвэр ариун нандин бүхнийг хэрхэн ойлгуулж ухааруулах юм бол доо? Ингэхэд КауЭр гэдэг маань яг юуг хэлээд байгаа юм бол доо...